Producten worden gemaakt, gebruikt en weggegooid: een reis die meestal eindigt op de vuilnisbelt, in het grondwater of in zee. Jammer natuurlijk, want kunnen die spullen geen nieuw leven krijgen? En had je ze überhaupt wel nodig? Met deze 5 tips heb je zero waste in jouw klas.
Ook de school is een lopende band van afval, waar je voor je gevoel misschien niet altijd grip op hebt. Waar moet je beginnen? Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is het programma VANG Buitenshuis begonnen om scholen op weg te helpen. Op de website van het programma staat bijvoorbeeld een checklist voor als je wilt beginnen met afval scheiden, tips om je collega’s hierin mee te krijgen en een voorbeeldbrief om ouders erbij te betrekken.
Gewoon beginnen
Maar leerlingen (en jezelf) laten inzien wat er allemaal op jullie afvalberg verdwijnt, hoeft niet altijd groots en meeslepend te zijn. Simpelweg iedere dag nadenken over wat je gebruikt en waarom, is al een goed begin. Het zero waste principe kan je daarbij helpen; een lifestyle waarbij je zo min mogelijk afval produceert. De basis van zero waste bestaat uit 5 R’en: refuse, reduce, reuse, recycle en rot. Oftewel, nee zeggen tegen spullen die je niet nodig hebt, zo min mogelijk spullen kopen, zo veel mogelijk hergebruiken, en waar mogelijk recyclen en composteren.
Zo benut je iedere van de vijf zero waste R’s in jouw klas:
- Refuse (weigeren)
Tijdens het schooljaar zijn er meerdere momenten waarop je extra alert kunt zijn op wat er de klas in- en uitgaat aan spullen. Het einde van het schooljaar bijvoorbeeld, als je als leerkracht wordt overspoeld met bedankjes. Of met Sinterklaas, wanneer de schoencadeaus je om de oren vliegen. Met duurzaamheid in je achterhoofd; hoe wil je deze geefgrage momenten invullen in jouw klas? Het doel is vaak waardering tonen (door een cadeautje te geven aan het einde van het schooljaar) en quality time hebben (door Sinterklaas te vieren). Dat kun je natuurlijk op allerlei manieren bereiken. Maak daarom afspraken over wat je wel en niet wilt ontvangen, en ontmoedig kleine (plastic) weggevertjes die na een uur spelen al niet meer leuk zijn. Geef concrete ideeën voor zero waste alternatieven en denk daar samen over na.
- Reduce (verminder)
De pauzes zijn momenten waarop gretig snacks uit plastic verpakkingen worden getrokken, boterhamzakjes en aluminiumfolie verfrommeld in de prullenbak belanden en rietjes door de klas zwerven. Kan dat een tandje minder? Waarschijnlijk wel. Boterhamzakjes vervang je door wasbare varianten van bijvoorbeeld katoen, en in plaats van folie is er handige bio foodwrap. Dit vormbare ‘folie’ is gemaakt van een biologische katoenen doek met o.a. bijenwas en boomhars en kan steeds hergebruikt worden. Na ongeveer een jaar gooi je het gewoon bij het compost. Tip ook ouders over zulke duurzame alternatieven.
- Reuse (hergebruiken)
Wat doe jij met mislukte printvellen, afgedankte notitieboekjes die maar half gebruikt zijn en andere materialen die net-niet-nieuw meer zijn? Kijk schoolbreed of iemand anders het kan gebruiken of bedenk er een knutsel- of kunstproject omheen. Of doe zoals basisschool Joppensz in Leiden en organiseer een (speelgoed)ruilmarkt.
- Recycle
Natuurlijk is het scheiden van afval in jouw klas een goed begin, maar weten jouw leerlingen eigenlijk wat recyclen precies is? Begin met een introductie over afval: wat is het, waarom is er zo veel van en wat kunnen we doen om het te verminderen? SchoolTV heeft daar een leuk filmpje over. VO-leerlingen kunnen naar de webpagina Alles over de plasticsoep van de Universiteit Utrecht gaan – ook heel geschikt voor degenen die daar een presentatie of profielwerkstuk over schrijven. Duurzaam zijn is makkelijker als je weet waarom je het doet!
- Rot
Inspireer je klas om na te denken over biologisch afbreekbare materialen en welke creatieve projecten je daarmee kunt doen. Wie maakt de origineelste traktatie waar geen kruimel van in de prullenbak belandt? Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld sinterklaassurprises; alles wat op de composthoop kan, is toegestaan.
