Ruim zes jaar heeft het geduurd maar de rechtszaak die Urgenda aanspande tegen de staat is tot een conclusie gekomen. Inzet was de CO2-reductie in Nederland. Het kabinet en de klimaatorganisatie Urgenda verschilden van mening over het tempo van deze reductie. De Hoge Raad heeft nu een definitieve uitspraak gedaan. Ook de stikstofcrisis die nu rondwaart in politiek Den Haag heeft haar wortels in een rechterlijke uitspraak. In mei vorig jaar oordeelde de hoogste bestuursrechter van Nederland – de Raad van State (RvS) – dat de aanpak om stikstof terug te dringen niet deugde en dat alle vergunningen afgegeven onder dit systeem niet meer golden. Bouwprojecten kwamen daarmee abrupt tot stilstand; het Malieveld in Den Haag stroomde de tweede helft van 2019 veelvuldig vol met boze boeren en bouwers. Komend voorjaar gaat Nederland maximaal 100 kilometer per uur rijden op de snelwegen. Hiermee krijgt de stikstofuitspraak gevolg voor alle Nederlanders. Mark Rutte vond het een ‘rotmaatregel’ en zei over het nemen van deze maatregel: ‘Ik vind het verschrikkelijk als VVD-er.’ Wederom oordeelde de rechter en moest politiek Den Haag handelen. De rechter oordeelde tevens dat de verlaging van de gaswinning in Groningen versneld moest worden; tot chagrijn van het kabinet. Niet in de laatste plaats vanwege het mislopen van miljarden aan gasbaten. Ook het terughalen van IS-kinderen was onderwerp van een rechtszaak. Hierin haalde het kabinet in eerste instantie bakzeil: er moest meer gedaan worden om de kinderen uit voormalig IS-gebied terug naar Nederland te halen.
Gaat de rechter met dergelijke verregaande uitspraken niet op de stoel van de politicus zitten? Iedereen is bekend met de inrichting van ons staatsbestel volgens de ideeën van de Franse filosoof Montesquieu: een scheiding van de macht in drie afzonderlijk – maar niet los van elkaar – opererende machten. De wetgevende macht maakt de wetten, de uitvoerende macht voert deze uit en de rechtsprekende macht oordeelt onafhankelijk hierover. Maar met rechterlijke uitspraken kan politiek beleid substantieel worden beïnvloed zo lijkt. Is Nederland nog steeds een democratie of een dicastocratie?
