Op steeds meer scholen gaan cijfers in de ban. In het beste geval zouden ze te weinig zeggen over het leerproces. In het slechtste geval zouden cijfers leerlingen zelfs demotiveren. Kortom; ze lijken niet meer van deze tijd. Wat zijn de nadelen ervan en hoe kunnen we zonder cijfers de voortgang van leerlingen in kaart brengen? Daarover lees je meer in dit artikel.
Of je nu een meerkeuzetoets, een so of een proefwerk afneemt, voor leerlingen draait het maar om één ding: het cijfer. Voor jou als docent zijn er daarentegen meer redenen om het kennisniveau van leerlingen te peilen. Je wil ze bijvoorbeeld motiveren om te leren of bent tussentijds benieuwd naar het gemiddelde niveau van de klas.
Kortom; dat cijfer is lang niet altijd even relevant, nog los van het feit dat ze iets zeggen over het eindresultaat in plaats van over het leerproces. De leercurve van leerlingen is gebaat bij intrinsieke motivatie, terwijl cijfers juist een extrinsieke impuls geven. Voor veel leerlingen is een goed cijfer een opzichzelfstaand doel, waardoor de focus van leren verschuift van want to know naar must know.
Fixed mindset
Een ander probleem dat wiskundedocent René Kneyber benoemt, is dat leerlingen stoppen met leren zodra het cijfer binnen is. Bovendien werken cijfers bij leerlingen een fixed mindset in de hand. Een slecht cijfer werkt demotiverend; het betekent ‘ik kan dit niet’ in plaats van ‘ik kan hier beter in worden’. Ook leerlingen die wel een voldoende halen worden niet gemotiveerd om verder te leren, maar testen daarentegen hoe ze met zo min mogelijk moeite die voldoende binnenhalen.
Niet alleen maar slecht
Cijfers zijn niet alleen maar slecht. Met een cijfer maak je de balans op van het leren; kennis is op deze manier meetbaar. Niet alleen voor leerlingen, maar ook voor jou als docent. Je kunt er namelijk uit opmaken of je lessen en instructies duidelijk zijn. Cijfers zorgen daarnaast voor inzet van leerlingen; de stof waarvoor ze een cijfer krijgen wordt als ‘belangrijk’ ervaren. Onderwijs zonder cijfers kan leerlingen een vrijblijvend gevoel geven, terwijl ze aan het einde van hun schooltijd toch echt die eindexamens moeten maken. Dat kan lastig worden als eerder niet in cijfers is geduid wat je niveau is.
Alternatieven voor cijfers
Er zijn heel wat alternatieve beoordelingsmethodes. Het criteriumgericht interview is daar een goed voorbeeld van. Hiermee bewijzen leerlingen hun competenties tijdens een gesprek met hun docent, door concrete situaties te beschrijven en hun eigen rol hierin te benoemen. Als docent pas je vraagtechnieken toe, die het handelen en gedrag van de leerling inzichtelijk maken – zoals het STARR-model. Ook met formatief toetsen kun je het leerproces van leerlingen in kaart brengen. Je kunt leerlingen vervolgens ‘beoordelen’ door middel van feedback en reflectiegesprekken, in plaats van met een cijfer.
Vaardigheden laten zien
Ook een optie: laat leerlingen aantonen dat ze over bepaalde kennis of vaardigheden beschikken, door ze een opdracht te geven waarvoor ze die kennis of vaardigheden nodig hebben. Denk bijvoorbeeld aan het maken van een vlog of een eigen mini-documentaire. Dat leerlingen hierbij hun kennis actief gebruiken, leidt er bovendien toe dat deze kennis extra goed wordt opgeslagen.
Weet jij nog goede manieren van toetsen zonder cijfers? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
