Je bent geen docent geworden om straf te geven. Maar soms ontkom je er niet aan. Strafregels schrijven, nablijven of de les uit sturen. De meningen erover zijn verdeeld. Als je straf geeft, hoe kun je dat dan het beste doen? Daarover lees je meer in dit artikel.
Dit artikel is eerder verschenen op onderwijsvanmorgen.nl.
Straffen en belonen zijn manieren van operant conditioneren, zo ontdekte psycholoog Skinner. Hij onderzocht gedragsbeïnvloeding bij dieren: in ruil voor iets lekkers vertoonden de dieren bepaald gedrag. Daartegenover: vervelende ervaringen zorgden ervoor dat bepaald gedrag afnam. Veel bekende opvoedmethodes zijn gebaseerd op dit principe. We belonen kinderen die iets goed doen, en straffen ze wanneer ze iets fout doen. Dit met als doel gewenst gedrag te stimuleren en ongewenst gedrag te voorkomen. Echter, straf uitdelen is niet de reden waarom je docent bent geworden. Daarom allereerst een aantal manieren om straf te voorkomen.
Straf voorkomen
Door in het begin van het schooljaar samen met leerlingen te kijken wat ze verwachten, in plaats van direct jouw regels op het bord te schrijven, creëer je betrokken leerlingen. Leerlingen komen zelf met suggesties voor afspraken over gedrag en zullen zich er dan ook beter aan houden. Ook kun je gewenst gedrag belonen. Denk daarbij aan een sociale beloning zoals een schouderklopje. Leerlingen zijn blij met erkenning van de docent.
Het is dan ook belangrijk dat vooraf duidelijk is welke straf leerlingen krijgen voor bepaald gedrag. Een straf is dan het gevolg van de eigen keuze.
Het effect van straf
Het effect van straf is soms moeilijk in te schatten. Je wilt dat leerlingen bepaald gedrag niet meer vertonen. Maar een leerling kan van straf ook onzeker worden. De bedoeling is echter dat de leerling iets leert en niet dat hij of zij onzeker wordt. Daarom zijn er ook mensen die zeggen dat straffen niet werkt, het schendt het vertrouwen van de leerling. Het resultaat van straffen is angst om betrapt te worden en een gevoel van opwinding wanneer je de docent uitdaagt. Toch kan een passende straf ook effectief zijn.
Wanneer is een straf effectief?
Een straf is effectief als leerlingen het ervaren als straf. Iemand de klas uit sturen is nog altijd een veelvoorkomende straf, maar werkt niet, aldus orthopedagoge Astrid Boon. Het verstoort de les en veel leerlingen vinden het eigenlijk wel leuk even op de gang. Leerlingen moeten een straf als vervelend ervaren. Het inleveren van vrije tijd, door bijvoorbeeld strafregels schrijven, is daarom wel doeltreffend. Ook vervelend: als de ouders erachter komen. Daarom moeten ouders de strafregels ondertekenen, zo bepleit Boon. Het is maar een voorbeeld. Misschien heb je zelf andere effectieve straffen. Wat je methode ook is: wees consequent, kies voor één aanpak, houd die minimaal zes weken vol en kies een passende straf, adviseert René Kneyber, trainer Orde houden in het voortgezet onderwijs.
Straftips
Wat je ook kiest, het is belangrijk om in gradaties te straffen: begin met een waarschuwing, dan een lichte straf en alleen in het uiterste geval stuur je een leerling de klas uit. Ook geldt: niet te lang wachten. Liever direct ingrijpen met een lichte straf, dan te lang afwachten en sussen waardoor de situatie uit de hand loopt. Nog een aantal straftips:
- De straf moet in verhouding staan tot het gedrag
- Ga niet in discussie met leerlingen
- Laat leerlingen meedenken over een passende straf
- Zorg als school voor een protocol voor straffen, dat geeft duidelijkheid aan docenten en leerlingen
- Tot slot, als een leerling storend gedrag blijft vertonen, probeer dan te achterhalen waarom dat zo is.
Lees ook: Is belonen beter? Het effect van belonen in de klas.
