Volgens een Amerikaans onderzoek zijn er ongeveer net zoveel hoogbegaafde meisjes als jongens (Klein, 1996). Ze worden ook meestal door de ouders en onderwijzers als hoogbegaafd herkend. Omdat hoogbegaafde meisjes echter niet snel om hulp ‘roepen’ door bijvoorbeeld onaangepast gedrag te tonen, worden ze wel opgemerkt maar niet begeleid. Rond het twaalfde jaar lijken er meer hoogbegaafde jongens te zijn dan meisjes en tegen de tijd dat deze kinderen volwassen worden, zijn er veel meer hoogbegaafde mannen dan vrouwen. Wat is er met de hoogbegaafde meisjes gebeurd?
Volgens onderzoek zijn er een aantal barrières waardoor hoogbegaafde meisjes minder presteren dan hoogbegaafde jongens (Klein, 1996). Deze zouden het relatief kleine aantal (herkenbaar) hoogbegaafde volwassen vrouwen verklaren.
Herkenning
Hoogbegaafde kinderen worden vaak herkend in groep 1 of 2, wanneer sommige kinderen al kunnen lezen en tot twintig kunnen tellen. Over het algemeen praten, lezen en rekenen hoogbegaafde meisjes eerder dan jongens. De Amerikaanse psycholoog Lewis Terman, een pionier op het gebied van hoogbegaafdheid, ontdekte dat meisjes een voorsprong hadden op jongens in hun academische ontwikkeling gedurende de leeftijd van 2,5 tot 14 jaar. Maar tijdens de middelbare school slaat de balans om. Ongeveer tijdens het derde jaar van de middelbare school is de boodschap van zowel school als thuisfront voor hoogbegaafde meisjes duidelijk: het is veiliger om geen academische dapperheid te tonen en meer als hun leeftijdgenoten te zijn.
Het verliezen van zelfrespect
Veel onderzoeken hebben een geleidelijk verlies van zelfrespect bij meisjes tijdens hun schoolloopbaan aangetoond. Tussen de vijfde groep van de basisschool en de tweede klas van het voorgezet onderwijs daalt het zelfrespect van hoogbegaafde meisjes aanzienlijk (Kline & Short, 1991; Klein, 1996). Omgekeerd worden kenmerken als perfectionisme, hopeloosheid en ontmoediging duidelijker met de jaren. Dit zou te maken kunnen hebben met het conflict tussen psychologische behoeften van hoogbegaafde meisjes en vrouwen en verwachtingen van de maatschappij, waarbij vrouwen een bepaalde rol zouden moeten vervullen (Kline & Short, 1991). Zo wordt het nog steeds niet altijd gewaardeerd wanneer meisjes interesse tonen in exacte vakken. Veel meisjes passen zich daarom aan om zich niet te vervreemden van de groep. Sommige hoogbegaafde meisjes komen tot de conclusie dat academische competitie vermeden zou moeten worden om vriendschappen te behouden, ook al betekent het dat ze hun talenten niet kunnen ontplooien.
Druk van leeftijdgenoten – het is slimmer om niet al te slim te zijn
Veel hoogbegaafde meisjes ontkennen of camoufleren hun talenten op weg naar volwassenheid. Ze zien de nadelen van het hoogbegaafd zijn. Ze voelen zich genoodzaakt te kiezen tussen het halen van academische doelen of populariteit. Sociale relaties winnen het vaak van intellectuele interesses. Hoogbegaafde meisjes zijn meestal beter sociaal aangepast dan hoogbegaafde jongens en daardoor pikken ze sneller sociale richtlijnen op en weten ze hoe ze zich moeten aanpassen. Om anderen plezier te doen hebben ze de neiging onder hun niveau te gaan zitten, vaak ervoor kiezend anderen te helpen in plaats van te leren. Uit een studie met meer dan 600 kinderen is gebleken dat meisjes zich veelal aanpassen aan het niveau van hun leeftijdgenoten (Silverman, 1993). Hoogbegaafde meisjes op de middelbare school kiezen er ook vaak voor hun klas niet te verlaten voor verrijkingslessen. Terwijl jongens over het algemeen geen contact zoeken met jongens die een lager cognitief niveau hebben dan zijzelf, doen meisjes moeite zich in de groep te mengen zodat hun talenten niet opvallen.
De meest kritische periode waarbij talent verloren gaat is rond 10-14 jaar. In deze periode ontdekken hoogbegaafde meisjes dat hun academische prestatie ten koste kan gaan van acceptatie binnen de groep. Meidengroepen belonen conformisme en kunnen het meisje dat goed presteert verbannen.
Wat kunnen docenten doen?
-
Vroege identificatie: de beste leeftijd voor evaluatie en identificatie van hoogbegaafde meisjes is tussen 3,5 en 7 jaar. Voor sommige meisjes is een eerdere schooltoetreding bevorderlijk.
-
Bied speciale programma’s aan die hoogbegaafde meisjes uitdagen en stimuleren.
-
Moedig de interesse aan voor hoger niveau rekenen/wiskunde en wetenschappen.
-
Spoor meisjes aan voor hun successen (goede cijfers) uit te komen en erken hun talenten.
-
Wijs meisjes op succesvolle vrouwen in bijvoorbeeld literatuur en wetenschap.
Reis, S. M. (1996). Older women’s reflections on eminence: obstacles and opportunities. In K. Arnold, K. Noble, & R. Subotnik (Eds.), Remarkable women: Perspectives of female talent development (pp. 149-168). Cresskill, NJ: Hampton Press.
Klein, A. G., & Zebras, D. (1996). Self-concept and gifted girls: A cross sectional study of intellectually gifted females in grades 3, 5, 8. Roeper Review, 19, 30-35.
Kline, B. & Short, E. (1991) Changes in emotional resilience: Gifted adolescent females. Roeper Review, 13 (3) 118-121.
Luftig, R. & Nichols, M. (1991) An assessment of the social status and perceived personality and school traits of gifted students by non-gifted. Roeper Review, 13 (3) 138-153.
Read, C. R. (1991) Gender distribution in programs for the gifted. Roeper Review, 13 (3) 188-193. Siegle, D. and Reis, S. (1998) Gender differences in teacher and student perceptions of gifted students’ ability and effort. Gifted Child Quarterly, 42 (1).
Door Renata Hamsikova van IeKu Advies. Ga naar www.ieku.nl voor aanvullende artikelen, vraag & antwoord en het aanvragen van informatie.
