In Roermond staat sinds 2007 Niekée: een school vol kleur en beweging. Waar docenten hun vak hebben gemaakt van de groei van leerlingen. Waar een kunstenaar directeur is. Waar alle leerlingen diamanten zijn.
Mijn twee kinderen zitten sinds augustus in de brugklas. Dat is voor hen overwegend leuk, stoer en interessant. Voor ons is het buffelen: iedere dag bergen huiswerk en dus discipline. Het is ook ontluisterend: wat leren ze een hoop onzin! En wat worden ze eenzijdig gestimuleerd, vrijwel alles wat er gevraagd wordt is reproductie van iets dat in een boek staat. In een slecht boek ook nog, en ik weet er wat van.
Intrinsieke motivatie
De zon ging daarom voor mij op toen ik directeur Sjef Drummen interviewde. Het bestaat: een school waar leerlingen leren vanuit intrinsieke motivatie. Waar de kern van het leren draait om het leven zelf en de leerstof daaraan moet bijdragen en anders niet deugt. Niekée was zijn droom. Door een herorganisatie van de scholen in Roermond ontstond de mogelijkheid een nieuwe school te stichten en nu is de school al in zijn vierde jaar. Wat is de kern van Niekée?
Pakketjes verleden
“In het onderwijs zijn we vooral bezig met het verleden. Grammaticaregels, wiskunde, allemaal zaken die we ooit ontdekt hebben en weer klakkeloos doorgeven. We geven onze leerlingen een pakketje uit het verleden mee en daar moeten ze zich straks in de maatschappij mee redden.
Kinderen zitten op school of op internet en leren niets over het leven. Wij zeggen: je moet dat kennispakketje natuurlijk geven, maar wat je ze vooral moet geven is de mogelijkheid tot verankering in het leven. Ze moeten het leven onderzoeken. Het gaat erom dat je met kinderen praat over hun leven. Dat je geïnteresseerd bent in ze, dat je hun ambities kent. Dat je hun leerstijl kent zodat je ze kunt helpen hun leerproces te optimaliseren. Je hebt daar ook nog een middeltje voor, dat is namelijk je vak. Dat vak is niet het doel, maar het middel om dat leerproces te optimaliseren.”
Geen schoolvak heeft maatschappelijke relevantie
“De taak van het onderwijs verschuift naar het aspect van burgerschap en sociale vaardigheden. Ik vraag wel eens aan docenten van de afdeling horeca: welke leerling zou je nou later in je bakkerij willen hebben, is dat die leerling met die hoge cijfers? Maar dan is het juist de leerling die in het totaal scoort: zowel qua vakmanschap maar vooral qua attitude. Er is geen enkel schoolvak dat enige maatschappelijke relevantie heeft. Geen enkel. Natuurlijk is het handig wanneer je in een globaliserende wereld Engels beheerst, maar of daarmee je persoonlijk geluk of je nut voor de maatschappij positief beïnvloedt is de vraag. Je kunt in feite voor niemand bepalen wat het belang van een vak is voor zijn of haar leven.
De postmoderne mens wisselt iedere zes jaar van baan, er zijn nu banen die vorig jaar nog niet bestonden. Twintig jaar geleden was 80% van de mensen al niet opgeleid voor het werk dat ze deden en dat is niet beter geworden. Het enige dat je dus kunt doen is investeren in de mens, in het individu. In zijn sociale context waarbij hij ondernemend is, creatief, flexibel, zelfverantwoordelijk. En daar gebruik je allerlei middelen voor. Het is wel belangrijk dat kinderen wiskunde leren, maar als je als een ‘vakdocent’ denkt, maak je de fout dat je je eigen vak belangrijk gaat vinden, terwijl jouw vak een nietige betekenis heeft in het totaal van wat die leerling straks in de maatschappij gaat betekenen.”
Energieverspilling
“Stel, je hebt een proefwerk gegeven over prijselasticiteit, 70% van de leerlingen had een voldoende. Je legt het nog eens uit, je geeft nog eens een toets. inmiddels heeft 80% van de leerlingen een voldoende en dan denk je dat je redelijk gescoord hebt. Ik vind dat het 100% moet zijn, maar goed, 80% is acceptabel. Twee maanden later toets je nog eens wat ze nog weten over prijselasticiteit en dan heeft misschien 20% nog een voldoende. Dat betekent dus dat al die energie van jou, en van die leerlingen, grotendeels voor niets is geweest. Vanuit het behouden van arbeidsgeluk zou ik zeggen; daar stop ik mee, dit heeft geen zin.”
Vakantie in het eigen schoollokaal
“Wat kun je wél doen? Zet de leerling centraal. Economie is gerelateerd aan het leven, beschrijft heel belangrijke aspecten van het dagelijks leven, ook van leerlingen. Reik die principes dus vanuit het leven zelf aan, niet vanuit de theorie. We gaan nu een schoolhotel bouwen en in dat schoolhotel zijn het hele jaar door buitenlandse kinderen te gast. Elke week gaan twintig van onze kinderen op vakantie in het eigen schoolokaal, met een buitenlandse buddy waarbij de kinderen 24 uur per etmaal samen zijn, maar ze hebben daaraan voorafgaand al 3 maanden met elkaar via e-mail gecommuniceerd. Die kinderen hoef je helemaal geen Engels te leren, ze vinden zelf van alles uit en ze komen vanzelf naar je toe met hun vragen. Hun intrinsieke motivatie drijft ze daartoe.”
30%-40%-30%
“Volgende week gaat een groep van onze kinderen naar de Gamma, daar is een feestweek. Ze gaan daar theater doen en dansen en ze verzorgen de catering. Als je dat tegen een standaard docent zegt vraagt hij je wanneer ze die lesuren allemaal moeten inhalen. Maar die leerlingen gaan daar leren, ze missen niks, ze staan daar midden in de maatschappij. Wij hebben dat zo georganiseerd: 30% krijgen ze instructielessen, en zitten ze ingedeeld op niveau. 40% van de lestijd zitten ze in heterogene groepen bij leergebiedlessen: Science, Mens & Maatschappij, Communicatie of Kunst. En in die 70% van de tijd moeten ze, zonder huiswerk, alles halen wat ze moeten beheersen voor het diploma. Dat doen we gewoon zo. Het rendement van het traditionele leren is door professor Luc Stevens van NIVOZ onderzocht. Hij kwam uit op ongeveer 13%. Dus 87% van de tijd gebeurt er niet wezenlijk iets. We hebben dus flink gesneden in de traditionele uren en daar heeft niemand last van.
De overgebleven 30% noemen wij Wings, naar de vleugels van Nikè, de godin van de overwinning, wier beeld het stralend middelpunt van de aula vormt. In de Wings onderzoeken leerlingen het leven en dat kan alles zijn. De docent kan met onderwerpen aan komen, maar we hebben ook een Wing gehad van de vader van een leerling die uilen kweekt en die met allerlei uilen aankwam die door de school vlogen en de leerlingen wisten daarna alles over uilen. Veel mensen hebben nog de perceptie dat leren het gepeins boven boeken is, maar leren zou groeien moeten zijn, en ontwikkelen. Door zelfsturende leerlingen die nieuwsgierig zijn. Je moet het proces begeleiden en zorgen dat er geen rampen ontstaan, maar je moet ook veel loslaten.”
Alle leerlingen zijn diamanten
“Talentontwikkeling is ook zoiets geks. In mijn perceptie is een talent een zwakte, een overontwikkeling van één aspect. Het is ook je motor, het drijft je. Kinderen die goed zijn in talen, die onderhouden dat zelf. Als docent help je juist een leerling zijn diamant verder te polijsten op de plekken waar hij nog niet blinkt.”
