Dit artikel kun je zien als het begin van een expeditie. Als je aan een expeditie begint, moet je weten waar de weg heen leidt. Wat kun je zoal verwachten en wat zijn de doelen? Om de route te vergemakkelijken maak ik gebruik van een model, het expeditiemodel. Ik gebruik hiervoor een artikel uit het SER-Magazine van november 2010. Hier wordt de naam “expeditiemodel” in relatie tot onderwijs voor het eerst gebruikt. Als u dit artikel gelezen hebt, weet u nu in grote lijnen waar ik met u naar toe wil.
Ik zou nu graag de blik willen vestigen op de jongens en meisjes die leerling in een brugklas (gaan) zijn. Ze zijn 11 of 12 jaar oud. Ik stel ze aan u voor door middel van twee artikelen: Het meisje op weg naar de brugklas en De jongen op weg naar de brugklas.
In deze artikelen hebben we kunnen constateren dat meisjes zich, onder invloed van hormonen, sneller en anders hebben ontwikkeld dan jongens. Zo blijken de hersencircuits voor sociale contacten en verbale communicatie meer tot de standaarduitrusting van meisjes te behoren dan van jongens. In de tienerjaren, die zo ongeveer beginnen in de brugklas, activeert de toestroom van oestrogeen het bindingshormoon oxytocine en worden de sekse gebonden vrouwelijke circuits voor praten, flirten en groepsvorming in stelling gebracht. Meisjes die vanuit groep 8 de brugklas instromen beginnen daarom meteen veiligheid te zoeken bij andere meisjes, onder het mom van “samen staan we sterk”. Jongens doen dat minder. Hun linkerhersenhelft is later klaar dan die van de meisjes. Daarentegen zorgt deze vertraagde groei voor een krachtiger rechterhersenhelft, waardoor jongens minder met taal en meer met lichamelijke acties reageren. Hierdoor kunnen ze druk zijn en lastig worden.
Eerste hoofddoel binnen het expeditiemodel: geluk voor alle leerlingen
Wat hebben mensen nodig om gelukkig te zijn? Alle mensen willen veilig zijn, zich gewaardeerd voelen en zich kunnen ontplooien. Om je te kunnen ontplooien moet je je uitgedaagd voelen. Je moet op je tenen kunnen lopen, maar ook weten dat de doelen die je hebt gesteld binnen de mogelijkheden liggen. Als dat het geval is, kun je zelfs flow bereiken. Dit geldt voor alle mensen, jong en oud.
Welke stimulerende prikkels zijn nodig?
Op Onderwijsvanmorgen.nl staan 23 artikelen over motivatie en de wil om te leren. Het type motivatie dat het best kan worden ingezet verandert voortdurend. In de volgende artikelen zullen we daar steeds op terugkomen. Als basis gebruiken we de theorie van het drievoudige brein.
Het expeditiemodel maakt de leeromgeving intrinsiek veilig
Het is 2014. Het Alphacollege (een fictieve naam) heeft twee jaar gewerkt aan de voorbereiding van het expeditiemodel. Ouders en leerlingen weten dat de school niet langer het veldloopmodel hanteert (“wie is de beste?”), maar het expeditiemodel. In dit model worden leerlingen toegewezen aan afdelingen op grond van de CITO-scores. Dit betekent dat de school ervan uitgaat dat zij de opleiding aankunnen. De verantwoordelijkheid voor het slagen van de expeditie ligt bij het docententeam. De school kent de eisen en doelen die moeten worden bereikt. De leerlingen hebben hun eigen verantwoordelijkheid: zij moeten inzet tonen. Het Alphacollege meet de inzet aan de hand van twee criteria:
1. De leerling moet ten minste 90% van de lessen hebben gevolgd;
2. De leerling voert de opgedragen taken (bijvoorbeeld huiswerk) steeds volledig uit.
Toch een onvoldoende? Dan een foutenanalyse.
Bij het expeditiemodel speelt de foutenanalyse een cruciale rol in alle leerjaren. Als Debby een onvoldoende heeft gescoord voor biologie of Frans, krijgt ze haar toets terug. De docent heeft de fouten gemarkeerd. Hij controleert of Debby aan de eisen van inzet heeft voldaan. Als dit het geval is krijgt Debby het recht een foutenanalyse te maken volgens het format dat de school aan deze analyse stelt. Is de docent tevreden met de foutenanalyse dan wordt de onvoldoende alsnog een 6.
Waarom is de leeromgeving nu intrinsiek veilig?
Het bereiken van veiligheid ligt nu binnen bereik van de leerlingen zelf. Simpel gezegd: wie naar school komt, zijn taken in de klas en thuis maakt, heeft altijd recht op een foutenanalyse. De foutenanalyse lijkt op een herkansingsproefwerk, maar heeft veel meer het karakter van een evaluatie- en reflectietaak. De leerling wordt als het ware weer op het spoor gezet en kan het onderwijs weer gewoon vervolgen. Het geeft hem of haar moed om weer verder te gaan en niet moedeloos af te haken. In het openingsfilmpje heeft u kunnen zien dat leven en werken in een kleine groep een typisch menselijke behoefte is.
Er komt nog een vervolgartikel over de brugklas. Graag uw commentaar op deze uitgangspunten van het expeditiemodel. Ziet u voordelen of nadelen?
