Tijdens de verkiezingscampagne van afgelopen zomer was het ‘hot’: factchecken. Journalisten checkten live of de boute uitspraken van politici hout sneden. Dagblad nrc.next startte enige tijd geleden de rubriek next.checkt om beweringen in de media onder een vergrootglas te leggen. Waar of onwaar? Dat is de vraag!
De echte waarheid
Waar informatie voorheen schaars was, worden we worden nu bedolven onder een tsunami van feiten, meningen en interpretaties. Ieder druppeltje van deze vloedgolf vormt een element voor waarheidsvinding. De druppeltjes spreken elkaar echter gemakkelijk tegen. Of ze vertroebelen wat eerst helder leek. De werkelijkheid blijkt dan complexer dan gedacht. Zo is het lastiger dan ooit de echte waarheid te leren kennen. Of beter gezegd: vroeger was het gemakkelijker een waarheid te accepteren.
Bronnen checken
Als het voor volwassen burgers al zo lastig is om al die brokjes informatie te vertalen naar de waarheid, hoe moet dat dan voor jongeren zijn? Moeilijk, erg moeilijk! En dus moeten we ze leren hoe je informatie beoordeelt. Dat dat nodig is, geef een recent onderzoek in opdracht van Mediawijzer aan: 80% vmbo-jongeren checkt betrouwbaarheid bron niet structureel.
Begrijpend kijken
Meer dan ooit moeten we jongeren leren om kritische vragen te stellen bij alle informatie die op ze afkomt. Wie is de afzender van de boodschap? Welke belangen heeft deze afzender? Begrijpend lezen moet daarvoor naar een volgend level getild worden. En omdat de media steeds visueler worden, hebben we ook behoefte aan zoiets als ‘begrijpend kijken’. Wat vertelt de lichaamstaal van een spreker? Is deze foto een weergave van de werkelijkheid of is het beeld gemanipuleerd? Hoe bepaalt het camerastandpunt wat je wel en niet te zien krijgt in dit videofragment?
Waarheidsvinding
Met het leren checken van feiten ben je er niet. We moeten steeds vaker persoonlijke keuzes baseren op de beschikbare informatie. In het stemhokje, voor onze loopbaan, in de winkel. Misschien wel de moeilijkste opdracht voor de ‘21e-eeuwer’ is het accepteren dat lang niet voor alles de waarheid beschikbaar is. Je kunt dat ontmoedigend noemen. Ik noem het liever hoopvol: want in de 21e eeuw zijn we zelf meer dan ooit zichtbare druppeltjes in de tsunami. Iedereen kan ertoe doen en een waardevolle bijdrage leveren aan waarheidsvinding. En daarmee aan de toekomst van onze samenleving.
Hoe leert u uw leerlingen kritisch nadenken over alle informatie die op ze afkomt?
