De sociale veiligheid op school én op sociale media is van groot belang voor de sfeer en het welbehagen van leerlingen. Een nieuwe wet verplicht schoolbesturen dan ook om hier structureel aandacht aan te besteden. Veruit de meeste scholen doen dit al. Ingewikkelder is de sociale veiligheid van leerlingen op sociale media. In dit artikel vijf praktisch toepasbare adviezen voor docenten in het vo.
De adviezen in dit artikel zijn afkomstig uit de brochure ‘Sociale veiligheid: op school en internet’, een uitgave van Kennisnet en Stichting School & Veiligheid.
Docenten spelen een belangrijke rol bij het creëren en behouden van sociale veiligheid op school. Ook online. Het is onmogelijk op 24/7 bij te houden wat uw leerlingen doen online, maar wel kunt u er vanaf het begin van het schooljaar actief mee bezig zijn. Een oplettend oog én proactieve, structurele aandacht voor sociale media zijn de basisingrediënten. Daarmee bent u als docent in staat om (digitale) groepsprocessen (bij) te sturen en waar nodig in te grijpen bij grensoverschrijdend gedrag:
- Het begin van het nieuwe schooljaar is hét moment om een sociaal veilig klimaat te cultiveren in de klas. Door actief na te denken én te praten over groepsvorming, drukt u vanaf het eerste moment een positieve stempel op de sfeer en onderlinge verhoudingen in de klas. Bespreek welke omgangsvormen er bij u in de klas gelden en presenteer deze niet als onderlinge afspraak maar als vanzelfsprekendheid.
- Ook kunt u een WhatsApp-groep aanmaken voor de hele klas: dan vormt u ook online meteen één groep. Natuurlijk maken leerlingen daarnaast ook hun eigen groepen aan, maar dat maakt niet uit. Het gaat erom dat leerlingen weten dat u als docent ook online actief bent. Gebruik sociale media ook niet alleen op deze manier, maar zet sociale apps en tools ook in ter ondersteuning van de les. Daarmee erkent u de positieve kanten van sociale media.
- Het in onmogelijk om volledig op de hoogte te zijn van het doen en laten van uw leerlingen op sociale media – en dat is maar goed ook. Toch is het wél belangrijk om een open sfeer te creëren, waarin het normaal is om het online gedrag van leerlingen te bespreken. Dat kunt u beter proactief doen dan pas wanneer het is misgegaan. Laat leerlingen fictieve (pest-)situaties bespreken en stel daarbij geen veroordelende, maar open vragen: Wat vind jij hiervan? Wat zou jij doen in zo’n geval? En: Had dit ook anders gekund?
- Dat u als docent gedragsregels opstelt, betekent niet dat uw leerlingen zich daar ook altijd aan houden. Meestal worden de normen in de klas bepaald door een klein groepje leerlingen. Omdat de andere leerlingen deze normen accepteren, kan er gemakkelijk negatieve gedrag – zoals pesten – ontstaan. Vaak willen leerlingen daar wel iets aan doen, maar weten ze niet hoe. Resultaat: de situatie blijft zoals die is. Laat uw leerlingen weten wat ze kunnen doen als ze een onprettige sociale situatie signaleren, of er zelf in terecht komen. Zorg er ook voor dat u als docent te allen tijde – en desnoods anoniem – bereikbaar bent.
- Naast de betrokkenheid die in bovenstaande punten aan bod komt, is ‘duidelijk’ ook een belangrijk ingrediënt voor sociale veiligheid in het digitale domein. Leerlingen moeten simpelweg weten wat wel en niet kan online: op school én daarbuiten. Niet iedere leerling weet bijvoorbeeld dat het strafbaar is om een pikante foto van een minderjarige medeleerling te delen. Wees hier duidelijk over, desnoods in samenwerking met instanties die hier dagelijks mee te maken hebben.
Wilt u verder lezen over hoe u als school een gedragscode kunt opstellen voor contact tussen leerling en leraar via sociale media, of bent u geïnteresseerd in de juridische kaders met betrekking tot ontoelaatbaar gedrag van leerlingen op sociale media? Download dan de publicatie ‘Sociale veiligheid op school en in de klas’.
Wat doet u om de online sociale veiligheid van uw leerlingen te bevorderen? In hoeverre heeft u daar als docent invloed op? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
