Bij 21e-eeuwse vaardigheden denken we al snel aan competenties als programmeren en samenwerken. Maar ook de ontwikkeling van sociale en culturele vaardigheden hoort erbij. Leerlingen die over deze vaardigheden beschikken, weten hoe ze op een gepaste manier kunnen omgaan met andere opvattingen en gewoonten. Hoe besteed je er in de klas aandacht aan?
Sociale en culturele vaardigheden gaan om ‘effectief kunnen leren, werken en leven met mensen met verschillende etnische, culturele en sociale achtergronden’, aldus SLO. Je hebt sociale vaardigheden nodig om in te schatten wat gewenst gedrag is. We krijgen steeds meer te maken met andere culturen, zowel door onze multiculturele samenleving als door de toenemende digitalisering. Culturele vaardigheden ontwikkel je door inzicht te krijgen in de gewoonten, waarden en normen van andere culturen.
Maak lastige onderwerpen bespreekbaar
Uit recent onderzoek blijkt dat een op de negen docenten moeilijke onderwerpen als terrorisme en homoseksualiteit uit de weg gaat. Als reden noemen zij de toegenomen tegenstelling die wordt ervaren tussen westerse en niet-westerse normen en waarden. Stef van der Linden is docent maatschappijleer en houdt een blog bij over zijn vak. Hij probeert lastige thema’s juist open te breken. ‘Het bespreekbaar maken haalt een hoop spanning weg. Leerlingen moeten leren hoe ze open kunnen staan voor mensen die anders denken dan zij. Zo leren ze hun eigen mening te beargumenteren.’
Creëer een veilige omgeving
Op de vraag aan Van der Linden hoe het hem lukt om alles bespreekbaar te maken, antwoord hij: ‘Een gesprek aangaan met je klas doe je al vanaf het begin van het schooljaar. Gaandeweg bouw je een vertrouwensband op en creëer je een veilige leeromgeving. Zodra die ingrediënten aanwezig zijn, kun je met allerlei werkvormen onderwerpen bespreekbaar maken.’
Best practice 1: onwillige leerlingen bereiken
Het Haarlem College (vmbo) maakt ingewikkelde onderwerpen tastbaar in de vorm van burgerschapsprojecten. Het is heel mooi als dan juist de leerlingen bereikt worden die er in eerste instantie niet voor openstaan. Docent Gideon Simon geeft een voorbeeld: ‘Enkele jaren geleden deden wij mee met een project waarbij leerlingen brieven gingen uitwisselen met joodse overlevenden van de Holocaust. Een jongen die in Afghanistan is geboren weigerde dat in eerste instantie. Hij stelde dat joden moordenaars zijn. Toen hij vervolgens toch met een mevrouw in contact kwam en over haar ervaringen in de Holocaust leerde, veranderde zijn perspectief. Hij merkte dat veel van wat zij meemaakte, overeenkwam met wat hij en zijn familie hadden meegemaakt. Het trof hem diep.’
Burgerschapsonderwijs
Door middel van burgerschapsonderwijs werk je op een goede manier aan sociale en culturele vaardigheden. Het ministerie van Onderwijs wil de regels voor dit onderwijs duidelijker omschrijven, bleek onlangs. OVM publiceerde een artikel over hoe je op school op een goede manier werkt aan burgerschap.
Aan de slag? Overleg met collega’s
Wil jij werken aan sociale en culturele vaardigheden? Overleg dan met je collega-docenten. Doen jullie dat in een apart vak of tijdens de reguliere lesuren? Vakken als maatschappijleer (o.a. multiculturele samenleving), aardrijkskunde (emigratie), geschiedenis (van diverse culturen), CKV (begrip voor waarde van culturele verschillen) en Nederlands (communicatie) bieden mooie ingangen om met sociale en culturele vaardigheden aan de slag te gaan.
Inspirerend lesmateriaal
Denk ook na over het lesmateriaal. Nieuws in de klas biedt sinds kort kosteloos nieuws via Blendle: ‘Leerlingen die het nieuws volgen kunnen beter argumenteren en scoren hoger op burgerschapsvaardigheden,’ aldus Chris van Hall, manager van Nieuws uit de klas. Op Uit de Klas vind je spellen, films en andere interactieve werkvormen over racisme en discriminatie. De Anne Frank Stichting heeft veel lesmateriaal en scholingsaanbod over onder andere antisemitisme en vooroordelen. En op de website School en veiligheid vind je materiaal dat je helpt omgaan met lastige, maatschappelijke thema’s.
Best practice 2: Zorg voor de medemens
Op het Heldring vmbo in Den Haag leren leerlingen om zorg te dragen voor hun medemens. Leerlingen leveren een bijdrage aan de school en aan de maatschappij. Zo geeft de bovenbouw les aan de onderbouw en lopen de leerlingen stage bij een zorginstelling in de buurt. Bij maatschappijleer speelt het debat een grote rol: zo leren de leerlingen naar elkaar te luisteren en hun eigen mening te uiten.
Begrijpen en toepassen
Stef van der Linden wil dat zijn leerlingen leren dat aan elk verhaal meerdere kanten zitten. ‘Een les waarbij de leerling de samenleving wat beter begrijpt en het geleerde vervolgens ook zelf kan toepassen, maakt me blij,’ zegt hij. In zijn les Cultuur gaan leerlingen aan de slag met waarden en normen, de Nederlandse cultuur en vooroordelen en stereotypen – een mooi voorbeeld van het ontwikkelen van culturele vaardigheden. Wil je meer lezen over hoe je aan de slag kunt met de ontwikkeling van sociale en culturele vaardigheden? Lees dan het inspirerende blog van Stef van der Linden.
Op welke manier werk jij met je leerlingen aan de ontwikkeling van sociale en culturele vaardigheden? En hoe maak jij lastige onderwerpen bespreekbaar in de klas? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
