Wat doe je als je ziet dat een klasgenoot met een zware tas de deur niet open krijgt? Of als je afval op straat ziet liggen? Aan de hand van dit soort dilemma’s krijgen kinderen in Japan sinds dit schooljaar moraalonderwijs. Is dit een trend waar we ook in het Nederlandse curriculum een plekje vrij voor moeten maken?
Alle Japanse kinderen tussen de 6 en 15 jaar krijgen sinds dit jaar moraalonderwijs. Wekelijks worden thema’s behandeld die uiteenlopen van tolerantie tot aan milieubewustheid. Dat de thema’s zijn bepaald door het Japanse Ministerie van Onderwijs maakt het nieuwe vak enigszins omstreden. Want hoe zit het met de vrijheid van de leraar? Ook de patriottistische aard van het moraalonderwijs stuit op verzet. De huidige premier wil een gezond patriottisme stimuleren en heeft in de wet opgenomen dat ‘nationale trots’ weer moet worden onderwezen.
Het Wilhelmus?
Ook in Nederland staat de discussie over gemeenschapszin weer op de onderwijsagenda. Moeten leerlingen het Wilhelmus kunnen zingen of juist absoluut niet? De meningen hierover zijn sterk verdeeld, al blijkt uit een online onderzoek van Fontys Hogescholen, Van Twaalf tot Achttien en Duo dat leraren het als hun taak beschouwen zich te richten op de morele vorming van hun leerlingen. Sterker nog: het onderzoek wijst uit dat leraren meer waarde hechten aan het begeleiden van leerlingen tot ‘goede mensen’ dan aan het stimuleren van hoge cijfers of het klaarstomen voor goede banen. Moraalonderwijs dus.
Veelheid aan opvattingen
Waar ten tijde van de verzuiling de morele kaders overlapte met geloofsovertuigingen, leven we nu met een veelheid aan levensopvattingen en waardepatronen die door diverse media aan leerlingen worden gepresenteerd. Deze ‘spelen chaotisch door elkaar’, stelt Bert Roeben, die promoveerde op het onderwerp morele opvoeding. Volgens hem is morele opvoeding niet nieuw en hoort het ook bij de algemeen vormende taak van het onderwijs. Echter, door de vele visies is moraalonderwijs tegenwoordig een uitdaging en dat is volgens Roeben ook de reden dat er momenteel veel aandacht voor is.
Beroepscode?
Moraal is nuttig voor de ontwikkeling van een kind: het kan empathie versterken en weerbaarheid vergroten. Lesgeven is daarom meer dan theorie overdragen, ook de voorbeeldfunctie van de leraar is heel belangrijk. ‘Steeds vaker geven docenten echter aan een ‘morele visie’ te missen’, zo stelt lector beroepsethiek Wouter Sanderse – een van de initiatiefnemers van het onderzoek naar morele vorming in het onderwijs. De Onderwijscoöperatie overweegt daarom zelfs een beroepscode in te voeren. Nu draait het bij moraal nog te veel om de persoonlijke opvatting van de docent over wat ‘juist’ is. Een beroepscode zou kunnen fungeren als anker.
Onderwijsvaardigheden
Nu deze beroepscode er nog niet is, vraagt moraalonderwijs veel van je onderwijsvaardigheden als leraar. Integriteit en reflectie op je persoonlijke opvattingen zijn belangrijk wanneer je in de klas morele thema’s behandelt. Je kunt als leraar bijdragen aan de morele vorming van kinderen door hen mee te geven wat de gevolgen zijn van hun gedrag. Bijvoorbeeld aan de hand van een ‘dilemma van de dag’. Al heeft moraalonderwijs ook veel raakvlakken met reeds bestaande vakken zoals levensbeschouwing en maatschappijleer. Ook kun je bij een vak als Nederlands heel goed thema’s uit de literatuur koppelen aan morele thema’s.
Hoe behandel jij moraal in de klas? Als opzichzelfstaand onderwerp of juist geïntegreerd in andere thema’s en/of vakken? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
