In iedere klas zit er wel één: een leerling die ieder tussenuur ijverig huiswerk zit te maken, iedere overhoring minimaal een acht haalt en altijd tot de laatste minuut aan zijn werkstuk werkt. IJverige leerlingen zijn fijn, maar perfectionisme kan ook doorslaan. Hoe begeleid je leerlingen die last hebben van hun drang naar perfectie?
Fijn toch, zo’n ijverige leerling? Voor jou als docent zeker. Echter, wanneer je verder kijkt dan de goede cijfers, blijkt de situatie voor de perfectionistische leerling toch minder perfect. Uit onderzoek blijkt dat perfectionisme onder leerlingen toeneemt. Twintigjarigen van nu scoren hoger op perfectionisme (12 procent) dan eind jaren tachtig (7,5 procent). Ook faalangst komt veel voor: 12 procent van alle vo-leerlingen in de onderbouw zou er last van hebben. De onderliggende oorzaak van die faalangst? Perfectionisme.
Een negen, niks aan de hand?
Uiteraard wil je als docent ook geen nonchalante leerlingen die hun schoolwerk als laatste prioriteit op de agenda hebben staan. Een middenweg is fijn, maar toch wordt perfectionisme op school onbedoeld beloond. De nadruk ligt namelijk nog steeds op de prestaties van de leerling. En een probleem is perfectionisme al helemaal niet. Want haal je negens, dan is er toch niks aan de hand? Het knelt bij de didactische norm: je resultaten maken je tot een goede leerling. Als leerlingen aan die norm willen voldoen, voelen zij niet alleen de prestatiedruk, maar is ook hun zelfbeeld erop gebaseerd: je bent pas goed als anderen je goed vinden op basis van je prestaties.
Gevolgen van perfectionisme
Doorgeslagen perfectionisme heeft een impact op het dagelijks leven van de leerling. Gevolgen van perfectionisme kunnen zijn:
- Uitstelgedrag: leerlingen zijn uit faalangst bang om aan een taak te beginnen. Of blijven werk verbeteren uit angst dat het niet goed genoeg is.
- Stress: voor perfectionistische leerlingen is het werk nooit af. Het kan of moet altijd beter. Dit zorgt voor constante druk. Dat leidt tot stress en kan zelfs zorgen voor een burn-out.
- Negatief zelfbeeld: een 7 is niet goed genoeg, de perfectionistische leerling voelt zich schuldig dat hij niet beter zijn best heeft gedaan. Zelfkritiek in plaats van tevredenheid.
- Gemiste kansen voor persoonlijke ontwikkeling: er blijft er minder tijd over voor persoonlijke ontwikkeling op andere vlakken, bijvoorbeeld sociale contacten of sport.
Begeleiding
Hoe begeleid je perfectionistische leerlingen? Ard Nieuwenbroek schreef het boek ‘Perfectionistische leerlingen’, waarin verschillende tips voor docenten aan bod komen, waaronder:
- Let op je feedback. Leg je de nadruk op de prestaties? Dan leidt dat tot druk bij leerlingen die willen voldoen aan de hoge verwachtingen. Geef daarom de feedback niet op de persoon maar op de taak, dat stimuleert ontwikkeling. Bovendien stimuleer je zo een groei-mindset in plaats van de minder ontwikkelingsgerichte fixed mindset.
- Waardeer de leerling niet op basis van prestaties, maar op basis van inzet. Dus niet ‘wat knap’, maar ‘wat heb je hard gewerkt’. Beloon de inspanning in plaats van het resultaat.
- Help leerlingen bij het stellen van realistische doelen en vervang daarbij het woord ‘moeten’ door het woord ‘willen’.
- Bespreek de voor- en nadelen van perfectionisme in de klas en betrek ook ouders bij dit thema om hen inzicht te geven in hoe de opvoeding kan bijdragen aan perfectionisme.
Hoe begeleid jij perfectionistische leerlingen? Wat zijn belangrijke dingen om rekening mee te houden? Laat een reactie achter via onderstaand formulier.
