Op het Metis Montessori Lyceum loopt het vak Wereldburgerschap als een rode draad door de schoolcarrière van alle leerlingen heen. Leerlingen verbreden zo hun horizon en leren de kunst van het samenleven.
Dit artikel is eerder verschenen op voortgezetleren.nl. Voortgezet leren is een campagne van de VO-raad.
Vraag aan een willekeurige leerling van het Metis Montessori Lyceum of hij weleens gepest wordt en de kans is groot dat hij antwoordt ‘pesten komt bij ons op school haast niet voor’. Volgens Ömer Demirözcan, coördinator en docent Wereldburgerschap (WBS), komt dat doordat WBS bijdraagt aan een veilig schoolklimaat. Het vak sluit naadloos aan bij het montessorionderwijs, waarbij leerlingen onder meer door samenwerking leren respect voor elkaar te hebben. Het is bovendien één van de drie pijlers van deze UNESCO-school. Dat betekent dat thema’s zoals mensenrechten, intercultureel leren en burgerschap structureel in het onderwijs zijn verwerkt.
Respectvol handelen
In het vak WBS doen leerlingen kennis op over de Nederlandse samenleving en de wereld. Ze leren feiten en nepnieuws (her)kennen en kritisch naar bronnen te kijken. Daarbij is aandacht voor onderwerpen als samenwerken, reflecteren, respectvol handelen en respect voor mensenrechten en diversiteit. Ook hun eigen gedrag staat daarbij centraal. Want als je respect belangrijk vindt, moet je daar ook iets mee doen. ‘Met WBS leer je hoe je met elkaar moet omgaan’, vertelt leerling Ebba uit 4 vwo. ‘Daardoor snap je alle verschillende culturen en worden er geen grappen over gemaakt, zoals ik weleens hoor van kinderen op andere scholen.’
Wereldburgers
WBS is in de brugklas een apart vak en loopt in alle volgende leerjaren als een rode draad door de lessen heen. In de brugklas gaat het over culturen en landen en onderwerpen zoals pesten en duurzaamheid. Ook doen leerlingen mee aan internationale hulpacties voor goede doelen. Daarnaast doen ze onderzoek naar wereldburgers zoals Ghandi, Aletta Jacobs en Frieda Kahlo. Hun portretten hangen in school en de leerlingen worden uitgedaagd om na te denken wat ze zelf moeten doen om een toekomstige wereldverbeteraar te worden. Leerling Imre uit havo 4 kende al die namen eerst niet. ‘Ik vond het heel leerzaam om te ontdekken wie ze zijn en wat ze voor de samenleving hebben gedaan.’
‘Als leraar modelleer je. Je moet niet vertellen hoe het zit, maar vragen stellen en luisteren.’
Maatschappelijk betrokken leerlingen
Wereldburgerschap is belangrijk voor het Metis Montessori Lyceum, omdat de school maatschappelijk betrokken leerlingen wil ‘afleveren’ die nadenken over hun identiteit, hun talenten en hun valkuilen. ‘We willen dat leerlingen met meer dan alleen een diploma onze school verlaten’, zegt Ömer. ‘Wereldburgerschap is onderdeel van ons schoolbeleid en alles wat daarmee samenhangt wordt gefaciliteerd door ons MT. We nodigen regelmatig gastsprekers uit, we organiseren excursies en we werken samen met andere scholen, ambassades, universiteiten en musea. Zo zijn we op allerlei manieren bezig om wereldburgers van onze leerlingen te maken.’
Vier thema’s
Schoolbreed is daarbij aandacht voor vier thema’s: Paarse Vrijdag, islamofobie, discriminatie en antisemitisme. Elk thema staat tijdens een projectweek centraal en leraren bepalen zelf hoe ze dat thema onderwerp van hun lessen maken. Als coördinator denkt Ömer vaak mee met collega’s over manieren om invulling aan het wereldburgerschap in hun lessen te geven. Ook tijdens studiedagen en onderling overleggen collega’s met elkaar over hoe ze haakjes kunnen leggen tussen hun lessen en de thema’s en hoe ze controversiële onderwerpen bespreekbaar kunnen maken. ‘Paarse Vrijdag is voor een vak als natuurkunde misschien niet heel makkelijk’, zegt Ömer. ‘Maar als je iets paars aantrekt en het onderwerp aan het begin van je les behandelt, pas je het ook al toe.’
‘Wereldburgerschap gaat ook over pedagogiek en je houding naar leerlingen toe’
Verbinding met de maatschappij
Het gaat er volgens Ömer vooral om dat je als leraar aan cultuuroverdracht doet en zaken zichtbaar maakt in de klas. ‘Een leraar wiskunde kan bijvoorbeeld aanhaken op hoe de Grieken, Romeinen en Arabieren tegen rekenen aankeken. En bij scheikunde kun je een foto van Marie Curie ophangen en vertellen over haar rol als pionier in een door witte mannen gedomineerde tijd.’ Tynke Mulder heeft het als lerares geschiedenis ietsje makkelijker wat wereldburgerschap en de vier thema’s betreft. Maar zij vindt dat je ongeacht het vak dat je geeft, altijd de verbinding met de maatschappij moet proberen te zoeken.
We gaan de dialoog aan
‘Wereldburgerschap is ons perspectief op het onderwijs’, legt Tynke uit. ‘Het gaat ook over pedagogiek en je houding naar leerlingen toe. De onderwerpen die we bespreken, vragen van ons dat we een beroep doen op waarden zoals respectvol met elkaar omgaan. We zijn hier met z’n allen en leren onze leerlingen de kunst van het samenleven. We kunnen alles in de klas bespreken omdat we de dialoog aangaan. Leerlingen weten dat we naar hen luisteren en daarom staan ze overal voor open.’
Jezelf zijn
Tynke en Ömer begrijpen dat het moeilijk kan zijn om over onderwerpen zoals de aanslag op Charlie Hebdo in Frankrijk en de moord op de Franse leraar te praten. ‘Maar als je zo’n heftig onderwerp met respect behandelt, creëer je ruimte en vertrouwen’, zegt Tynke. ‘Als leraar modelleer je. Je moet niet vertellen hoe het zit, maar vragen stellen en luisteren. Wees empathisch en bedenk steeds dat vrijheid van meningsuiting niet hetzelfde is als het recht om te beledigen.’ Of, zoals leerling Ebba het zegt: ‘Hier op school mag je jezelf zijn. Doordat er aandacht is voor allerlei onderwerpen zeggen mensen minder nare dingen tegen elkaar.’
