Toetsen en nakijken, een terugkerend ritueel in de dagelijkse onderwijspraktijk. En een tijdrovende klus waarbij zorgvuldigheid voorop staat. Vaak kijk je de toetsen na met een correctiemodel, een rubric of een beoordelingsformulier. Op deze manier zorg je ervoor dat je zo objectief én eerlijk mogelijk de toets van je leerlingen nakijkt. Maar is dat wel zo? In dit artikel zoeken wij uit of jouw manier van nakijken, met name als je weet van welke leerling de toets is, wel zo eerlijk is. Hoe zorg jij ervoor dat je objectief blijft bij het nakijken?
Vooroordelen: ook jij hebt ze
Uit onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat docenten te kampen hebben met bewuste en onbewuste veronderstellingen. Vooroordelen die je, zonder dat je het weet, hebt over jouw leerlingen. Twee fictieve voorbeelden:
- Aisha heeft dyslexie en is een harde werkster: haar antwoord is wat krom en misschien niet helemaal goed opgeschreven, maar het raakt wel de kern. Je weet dat zij jouw vak lastig vindt. Nou, vooruit: een punt erbij.
- Mart, een leerling die tijdens jouw lessen lekker lui achteroverleunt en zijn boeken amper openslaat. Je weet dat hij meer in zijn mars heeft dan hij laat zien. Het antwoord zit in de goede richting, maar is praktisch onleesbaar. Hij mag wel eens beter zijn best doen. Helaas, pindakaas: een punt eraf.
Voorbeelden van (weliswaar ietwat uitvergrote) veronderstellingen, ook wel biases genoemd. Deze zorgen er mede voor dat je bij een subjectieve vorm van een toets, zoals een opstel of open vragen, een hoger of juist lager cijfer toekent. Wanneer een toets volledig ‘objectief’ is (zoals bij meerkeuzevragen of andere gesloten vraagtypen), dan is het risico op biases bij de puntentoekenning vrijwel nihil.
Het is algemeen bekend dat elk mens, bewust of onbewust, bepaalde vooroordelen heeft: veronderstellingen waarmee we de wereld benaderen en begrijpen, en de handelingen van anderen proberen te voorspellen, anticiperen en beoordelen. Ook al worden we in toenemende mate bewust van onze vooroordelen, niemand is er volledig vrij van.
En de naam is…
Er is onderzoek gedaan in hoeverre veronderstellingen inderdaad een rol spelen bij de beoordeling van toetsen. Hierbij wordt verder gekeken dan naar de bekende biases op basis van het geslacht en de huidskleur van de persoon die beoordeeld wordt. De literatuur suggereert namelijk dat er ook een bias kan bestaan als een leerling…
- een leuke of veelvoorkomende naam heeft (of de naam van jouw eigen kind heeft);
- een aantrekkelijk of onaantrekkelijk uiterlijk heeft;
- een bepaalde lichaamsgeur uitstoot #puberzweet;
- hard en bewust studeert of juist lui en gemakzuchtig is;
- wel of helemaal geen interesse toont in de inhoud van jouw lessen;
- intelligent spreekt en handelt of juist niet;
- jou de meest fantastische leraar ooit vindt.
Hoe ben en blijf je een objectieve beoordelaar?
In de handreiking Eerste Hulp Bij Toetsen geeft het Research Center voor Examinering en Certificering superhandige tips voor het objectief nakijken. Doe er vandaag nog je voordeel mee.
- Kijk de toets per vraag na, niet per leerling. Anonimiseren dus.
Zo zie je de naam van de leerling die de toets heeft gemaakt niet. Hierdoor voorkom je dat je wordt beïnvloed door je eigen mening over het gedrag van de leerling in de klas of over eerdere prestaties van deze leerling.
- Geef elke leerling dezelfde kans door je goed aan het beoordelingsschema te houden.
Vergelijk beoordelingen steekproefsgewijs om te zien of je nog op het juiste spoor zit. Wel zo eerlijk.
- Laat je niet beïnvloeden door de netheid van de gemaakte toets.
Denk daarbij aan de (on)leesbaarheid van het handschrift, wel/geen geknoei en hoeveelheid spel- en grammaticafouten (als dit niet van belang is natuurlijk).
- Laat alle vragen door een tweede beoordelaar nakijken.
Als dit niet haalbaar is, laat dan alleen de toetsen van leerlingen die rond de zak/slaaggrens scoren door een collega nakijken.
- Twijfel je over het toekennen van de hoeveelheid punten of het cijfer? Vraag een collega hoe die dit zou doen.
Twee weten en zien altijd meer dan één.
Nu zijn wij benieuwd: welk vooroordeel heeft er bij jou voor gezorgd dat je, al dan niet bewust, een hoger of lager cijfer hebt toegekend? Heb je nog meer tips hoe jij objectief nakijkt? Deel het met ons in de comments.
