Uit recent onderzoek blijkt dat veel ouders het lastig vinden om hun kinderen seksuele voorlichting te geven. Ook voor docenten kan dit nogal een uitdaging zijn. In dit artikel zetten we daarom 5 tips op een rij om als docent zelfverzekerd seksuele voorlichting te geven. Zo kan een enigszins beladen onderwerp toch een leuke én succesvolle les worden.
Seksuele opvoeding is onderdeel van de algemene opvoeding. Ook de school speelt een rol in het geven van seksuele voorlichting. Met lessen over seksuele en relationele vorming krijgen leerlingen meer kennis over hun eigen lichaam, relaties en seksualiteit. Ook worden zij zich meer bewust van verschillen in normen en waarden, leren ze zelf verantwoorde keuzes te maken en leren ze respectvol met elkaar om te gaan. Toch is het voor veel docenten een hele kluif om seksuele voorlichting te geven aan een klas voor puberende leerlingen. We zetten vijf tips op een rij om dit zelfverzekerd aan te pakken:
1. Stel vragen in de klas
Kinderen en jongeren krijgen op allerlei manieren te maken met seks. Niet alleen in hun eigen leven, maar ook via alle mediakanalen die ze gebruiken. Er valt dus genoeg te bespreken tijdens de seksuele voorlichting. Om je te helpen het gesprek op gang te brengen, maakte omroep HUMAN een lespagina voor docenten en leerlingen in het vo. Hierop staan video’s, lesbrieven en vragen over seksualiteit in het persoonlijke leven en in de maatschappij. Is liefde bijvoorbeeld hetzelfde als porno? En wat vindt de klas van naaktfoto’s op social media? Ook voor het basisonderwijs heeft HUMAN gratis lesmateriaal ontwikkeld.
2. Zorg voor verschillende leerdoelen
Volgens veel jongeren in de seksuele voorlichting op school nu nogal basaal. Het zou vooral draaien om niet zwanger worden en soa’s voorkomen. ‘Lesmethodes gaan voor 80% over anatomie en maar 20% over gevoelens en wat er in je hoofd gebeurt, zei biologiedocent Joost Meijer in gesprek met BNN Vara. En zelfs aan die anatomische basiskennis schort het: de clitoris staat pas sinds vorig jaar goed afgebeeld in de schoolboeken.
Kennis is macht, maar seks draait dus ook om gevoel, ervaring en emotie. Zorg daarom dat je iedere les een helder leerdoel voor ogen hebt en dat deze doelen steeds afwisselend zijn. Wil je dat leerlingen meer kennis krijgen of juist dat ze bepaalde waarden en normen verder ontwikkelen? Of wil je leerlingen misschien ondersteunen in de ontwikkeling van communicatieve vaardigheden? Deskundigen kaartten pas geleden aan dat jongeren veel meer leren over grenzen en wensen rondom seksualiteit zouden moeten leren, bijvoorbeeld.
Inspiratie voor thema’s en en erkende lesmaterialen van bijvoorbeeld de GGD, kenniscentrum Rutgers en Soa Aids Nederland vind je op het Loket Gezonder Leven van het RIVM.
3. Zorg voor een veilige sfeer
Een veilig leerklimaat is een belangrijke voorwaarde om op een open manier over seksualiteit te kunnen praten. Maak daarom afspraken met de klas zoals: elkaar niet uitlachen, je eigen grenzen bewaken, elkaar laten uitpraten, elkaars mening respecteren, persoonlijke zaken niet doorvertellen et cetera. Corrigeer leerlingen ook als ze niet respectvol reageren op klasgenoten. Geef leerlingen daarnaast de kans om anoniem vragen te stellen, door bijvoorbeeld een vragendoos in de klas neer te zetten waar ze briefjes in kunnen doen. Ook werkt het vaak goed om de les te beginnen met ‘veilige’ onderwerpen, zoals relaties of verliefdheid. Behandel ook niet alle onderwerpen klassikaal, maar vorm ook eens subgroepen om bepaalde onderwerpen in kleinere groepen te bespreken.
4. Ken jezelf
Voordat je start met relationele en seksuele vorming, is het goed om stil te staan bij je eigen opvattingen, normen en waarden over relaties, seksualiteit, homoseksualiteit, seks voor het huwelijk, anticonceptiegebruik en seksuele activiteit van jongeren. Bedenk daarnaast welke woorden je wel en niet wil gebruiken in de les. Persoonlijke opvattingen zijn ondergeschikt aan het professionele handelen. Als docent is het vooral belangrijk leerlingen te ondersteunen bij een gezonde en veilige seksuele ontwikkeling.
Een leuke kijktip ter voorbereiding van je lessen is de zesdelige serie Naakt voor de klas met de Sekszusjes. Hierin lopen filmmakers en zussen Krista en Marcelle Arriëns een half jaar rond op de middelbare school het CSB in Amsterdam waar ze de seksuele voorlichting onder de loep nemen. Ze onderzoeken nieuwe vormen van seksuele voorlichting door zelf voor de klas te staan en spreken leerlingen, ouders en docenten om te ontdekken wat anno 2023 nou écht belangrijk is om te weten over seks.
5. Deel je ervaringen en betrek het team erbij
Uit onderzoek blijkt dat leraren op middelbare scholen betere lessen seksuele vorming willen. Zes op de tien docenten zijn niet tevreden over de methode die gebruikt wordt en zeker in de bovenbouw moet er meer aandacht zijn voor seksualiteit, vinden zij. Is dit bij jou op school ook het geval? Ga dan het gesprek aan met elkaar. Betrek andere collega’s bij de lessen en laat zien wat de lessen jou en de leerlingen hebben opgeleverd. Bijvoorbeeld dat leerlingen nu meer weten over een onderwerp, beter in hun vel zitten, lastige vragen durven stellen, respectvoller met elkaar omgaan of je dat je een betere relatie met je leerlingen hebt gekregen. Met collega’s kun je de lessen onderling op elkaar afstemmen, opgedane kennis en ervaring delen en bij moeilijke situaties steun zoeken bij elkaar. Neem gezamenlijk de verantwoordelijk voor seksuele voorlichting. Dit geldt natuurlijk ook wanneer je lesgeeft in het basisonderwijs.
Wat is voor jou een prettige manier om seksuele voorlichting te geven? Hoe zorg je ervoor dat je zelfverzekerd voor de klas staat? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
