Onlangs verschenen in de media alarmerende berichten waaruit blijkt dat kennis over de Holocaust bij jongeren steeds verder afneemt naarmate de tijd verstrijkt. Aan de keukentafel worden geen verhalen meer uitgewisseld over de bezetting, over de Hongerwinter en over het verdwijnen van Joodse kinderen uit de klas. Uit onderzoek van de Anne Frank Stichting blijkt dat 42% van de docenten in het voortgezet onderwijs het afgelopen jaar getuige was van antisemitische voorvallen in de klas.[1] Kinderen maken in het basisonderwijs voor het eerst kennis met de Tweede Wereldoorlog.
Anne Frank en de Tweede Wereldoorlog
Juf Els Bol van basisschool Heeckeren in Goor zit al geruime tijd in het onderwijs en geeft les over de Holocaust door het verhaal over Anne Frank en de Tweede Wereldoorlog te vertellen. Haar school bestelt hiervoor de Anne Frank Krant jaarlijks: ‘Het is ontzettend leuk om de kinderen met het lespakket te zien werken. Ze zijn muisstil en hebben echt interesse in het leven van Anne. Je kunt een speld horen vallen.’ Dat komt volgens de leerkracht doordat de leerlingen zich identificeren met Anne. ‘Niet qua oorlogservaring natuurlijk, en gelukkig maar, maar wel qua leeftijd en ook wel qua interesses. De verliefdheid op Peter, bijvoorbeeld. En de droom om beroemd te worden. Het geheime leven achter de boekenkast is een mysterieus gegeven en spannend bovendien.’ Els laat de leerlingen zelfstandig met de kranten werken. Daarna gaat ze klassikaal aan de slag met de bijbehorende extras. Ze vertelt: ‘Ik kijk er ieder jaar weer naar uit om met het pakket aan de slag te gaan’.
Een persoonlijk perspectief
Danielle van der Meer, projectleider educatie bij de Anne Frank Stichting, geeft tips voor lesgeven over dit thema. ‘Verken de Tweede Wereldoorlog vanuit het perspectief van een persoon, hierdoor kunnen kinderen de geschiedenis makkelijker eigen maken. De vraag of leerlingen iemand kennen die de oorlog heeft meegemaakt, wordt minder vaak met ja beantwoord. Maar het persoonlijke verhaal van Anne Frank raakt aan de belevingswereld van kinderen.’ Ook leerkracht Sylvia Otten van de Katholieke Montessorischool (KMS) in Bussum merkt dit in de klas bij het werken met de Anne Frank Krant: ‘We leven nu natuurlijk in een andere tijd, maar leerlingen herkennen zich in Anne. In de thema’s die haar bezighielden. Zich vrij willen vechten, verliefd worden en het belang van vriendschap.’
Idealen, dromen en hoop
De Anne Frank Krant verschijnt dit jaar voor de 44e keer. Ieder jaar heeft de krant een ander thema, om in te spelen op actuele onderwerpen die raken aan de belevingswereld van kinderen. Dit jaar is het thema idealen, dromen en hoop. Danielle: ‘Anne schreef haar idealen, dromen en hoop op in haar dagboek. In de Tweede Wereldoorlog waren er dromen die niet doorgingen en idealen die aanspoorden tot actie, waardoor mensen bijvoorbeeld in het verzet gingen.’ Ze vervolgt: ‘We kozen voor een positief thema, een thema waar leerlingen iets mee kunnen. We komen uit twee jaar coronatijd, ook in het primair onderwijs zien we dat leerlingen zich nog steeds zorgen maken. Een thema zoals idealen, dromen en hoop zorgt ervoor dat je kan gaan kijken naar de toekomst. Waar kan ik me voor inzetten, wat wil ik doen, wat is er allemaal gebeurd en wat kan ik daarmee?’ In de Anne Frank Krant vertellen drie jongeren over hun idealen en waarom ze die belangrijk vinden. Ter inspiratie laten zij zien wat zij doen om de wereld een beetje mooier te maken.
Hoopvolle boodschap
Lesgeven over de Tweede Wereldoorlog zorgt voor inspirerende gesprekken in de klas. Wel kan het een zwaar thema zijn voor kinderen. ‘Het raakt leerlingen. We horen dat kinderen soms echt even de tijd nodig hebben om te reflecteren op wat zij gehoord en gelezen hebben’, vertelt Danielle. ‘Als leerlingen creatief aan het werk zijn kunnen ze de boodschap verwerken.’ Dit principe is ook meegenomen in het samenstellen van de Anne Frank Krant 2023. De Krant komt met een extra ‘Vijf tegen onrecht’, vijf mappen vol informatie en bronnen waar leerlingen samen een poster van maken. Het is voor kinderen bovendien belangrijk dat er met een hoopvolle boodschap wordt afgesloten. Danielle: ‘Dat is eigenlijk de gouden tip’. De Anne Frank Krant licht om deze reden het verhaal van Otto Frank uit. Hij overleeft en brengt Annes dagboek uit. ‘Dat dagboek kunnen mensen nu nog steeds bekijken. Mensen kunnen de verhalen lezen die Anne wilde uitbrengen. Door hoopvol af te sluiten kunnen leerlingen het onderwerp beter een plekje geven.’
Lespakket Anne Frank Krant
De Anne Frank Krant verschijnt jaarlijks en is een initiatief van de Anne Frank Stichting voor kinderen in de groepen 7 en 8 van het primair onderwijs. Het is een lespakket over het korte leven van Anne Frank, de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging. De krant vormt de basis van het lesmateriaal en bestaat uit zestien pagina’s verhalende teksten en historische beelden. Leerlingen lezen, kijken, leren en maken opdrachten in de krant. Het wordt op meer dan de helft van de Nederlandse basisscholen gebruikt in lessen over Anne en de Tweede Wereldoorlog. Voor meer informatie of het bestellen van de Anne Frank Krant, ga naar www.annefrankkrant.nl.
