Het lerarentekort in het basisonderwijs neemt nog steeds toe. Het tekort is in onze hoofdstad zelfs zo nijpend, dat Amsterdamse schoolbestuurders aangeven dat het klassieke beeld van één leraar voor de klas zal verdwijnen en moet plaatsmaken voor onderwijs met meerdere, niet-bevoegde professionals uit de praktijk. De reacties uit het werkveld zijn niet mals.
In december vorig jaar werd er een tekort van 9700 arbeidsplaatsen gemeten in het basisonderwijs. Dit is een tekort van maar liefst 9,5 procent van het totaal gewenste aantal leraren. Dit vraagt natuurlijk om drastische maatregelen. En die komen er wellicht. Eind januari van dit jaar lieten Amsterdamse schoolbesturen in Het Parool weten dat de tijdelijke maatregelen om het lerarentekort in de hoofdstad op te vangen, structureel worden. Leerlingen (en ouders) moeten voortaan rekenen op verschillende gezichten voor de klas, zo valt er te lezen. ‘Eén leerkracht per groep in de basisschool is niet langer haalbaar door het grote personeelstekort. Amsterdamse scholen trekken samen op in de transitie van klassiek naar ‘nieuw onderwijs’.’ De Vereniging van Amsterdamse Schoolbesturen in het primair onderwijs concludeerde dat het onderwijs moet meebewegen met de maatschappelijke en stedelijke ontwikkelingen. De stad krijgt daarom minder scholen, er komen (vaker) niet-bevoegde professionals uit de praktijk voor de klas en de leerkrachten krijgen een coördinerende rol. Kortom, in het ‘nieuwe onderwijs’ krijgen leerlingen les van wisselende professionals zoals kunstenaars, muzikanten en accountants. Maar is dit wel een oplossing?
Kinderen op het spel
Als we de reacties vanuit het werkveld mogen geloven in ieder geval niet. Zo kwamen begin februari ongeveer 250 mensen naar het Amsterdamse standbeeld van Theo Thijssen tijdens een manifestatie van de Algemene Onderwijsbond, om te protesteren tegen deze plannen. Op de site van de AOb is een manifest geplaatst dat (nog steeds) ondertekend kan worden. ‘Ieder kind heeft recht op goed onderwijs’, schrijven de AOb, Ouders & Onderwijs, Defence for Children en andere organisaties in het manifest. ‘En een bevoegde leerkracht voor de klas is daarbij essentieel. Daarom roepen wij de regering op om te zorgen voor voldoende bevoegde leraren.’ Ook juf Marjon van basisschool De Polsstok in Amsterdam-Zuidoost sluit zich hierbij aan. De plannen getuigen van minachting voor haar vak én voor de leerlingen, vertelt ze in een interview met de AOb. ‘Bestuurders hebben blijkbaar geen idee wat er voor nodig is om onze kinderen de nodige bagage bij te brengen. Ik wil niet nog meer concessies doen aan de kwaliteit. Het is nu al net aan. De kinderen staan op het spel. Dat gaat me ontzettend aan het hart.’
Van de pot gerukt
Thijs Roovers is bestuurder van de AOb en was daarnaast tot voor kort leerkracht in de bovenbouw van een Amsterdamse basisschool. Zijn eerste reactie op de plannen van de Amsterdamse schoolbestuurders? ‘Ik riep hardop: “Ben je nou van de pot gerukt?”, toen ik het artikel las’, zegt hij in een artikel op de site van het AOb. ‘De zin “het klassieke onderwijsbeeld waarin we één leraar voor een klas zetten gaat verdwijnen”, deed mij huiveren. En toen verderop werd uitgelegd dat leerkrachten een ‘coördinerende rol’ krijgen, wist ik het zeker: met dit dwaze plan jaag je de laatste bevoegde leraren van de scholen.’ In een ander interview op de site van het AOb vertelt hij: ‘Ik was schooladviezen aan het opstellen en wist dat ik deze kinderen een hoger advies had kunnen geven, wanneer zij de jaren ervoor een bevoegde leerkracht hadden gehad. Dat was het moment dat ik besloot: ik ga fulltime voor de vakbond werken. We mogen dit niet accepteren.’ Roovers vermoedt dat de bestuurders zelden zélf voor de klas staan. ‘Ik begrijp niet dat mensen dit durven voor te stellen. Als we een tekort aan chirurgen, piloten of tandartsen hebben, gaan we dat toch ook niet opvangen met mensen uit de kunst en de financiële wereld? Onderwijs is een vak – het mooiste vak van de wereld – maar wel een vak waar je een afgeronde hbo-opleiding voor nodig hebt.’
Lerarentekort verwaarloosd probleem
Ook de Amsterdamse onderwijswethouder Marjolein Moorman heeft een mening hierover. Ze schreef hierover op Twitter: ‘Een tekort aan leraren is een noodsituatie, een ramp, die we nooit mogen accepteren als het nieuwe normaal.’ Daarnaast laat zij tijdens de demonstratie aan de AOb weten: ‘Ik schrok van de plannen. Dit mag nooit het toekomstperspectief zijn.’ Volgens haar is het lerarentekort geen crisis, maar een verwaarloosd probleem. ‘We wisten allang dat dit eraan kwam.’ Ook leerkracht Mohammed Guellaï is naar de manifestatie gekomen en laat zijn mening horen aan de AOb: ‘Een noodplan móet een noodplan blijven. Er ligt een aangenomen Kamermotie die stelt dat lessen door onbevoegden geen onderwijstijd zijn. En dan nu dit. Ik wil een minister die de regie neemt! Als je structureel met onbevoegden gaat werken, gaat óf de kwaliteit eraan óf je brandt deze mensen op.’
Geen onderwijs, maar opvang
Omdat onderwijs natuurlijk ook ouders raakt, zijn de meningen niet alleen beperkt tot het werkveld. Ook de bekende columniste Japke-d Bouma maakte in het NRC gehakt van de plannen van de Amsterdamse schoolbestuurders. Ze fileert het betoog van de bestuurders volledig. Zo zegt ze: ‘Het stelselmatig vervangen van reguliere lessen door lessen van onbevoegden is geen onderwijs maar opvang.’ En: ‘Een leerkracht wil geen coördinerende rol, een leraar wil lesgeven. Een “coördinerende rol” betekent bovendien nóg minder uren met de leerlingen, overuren, en nog verder van het vak afdrijven. (….) De rest van Nederland weet allang hoe je het lerarentekort oplost. Door schoolbesturen en “onderwijsadviseurs” te ontslaan en docenten en schoolleiders weer de baas te maken. Door leraren betere contracten te geven, door voorbereidingsuren en overwerk uit te betalen, door minder administratieve taken voor leraren, betere begeleiding van jonge en nieuwe leraren, minder zweeftaal op de pabo, en minder werkdruk.’
Kortom, het lijkt erop dat het onderwijspersoneel dit ‘nieuwe onderwijs’ niet ziet zitten. Of dit de plannen van de Amsterdamse schoolbestuurders zal doen tegenhouden, wijzigen of aanpassen, is afwachten.
