Momenteel zijn er vragen over het LiFo-model waarmee educatieve uitgeverijen lesmateriaal voor het voortgezet onderwijs bieden, waaronder MAX van Malmberg. In de media verschijnen hier regelmatig berichten over, maar niet alles wat er wordt gezegd klopt. Daarom praten wij je bij: hoe zit het nou met het LiFo-systeem?
Hoe is LiFo ontstaan?
Tientallen boeken kaften aan het begin van het schooljaar, zware boekentassen, aantekeningen weer uitgummen: dat waren vroeger de bekende boekenstruggles op de middelbare school. Inmiddels zijn de tijden veranderd als het gaat om schoolboeken. Op het voortgezet onderwijs kiezen de vaksecties, bestaande uit vakdocenten, de boeken die het beste passen bij de lesmethode van de school. Ooit kochten de ouders van de kinderen zelf de boeken en deze konden weer verkocht worden aan het einde van het schooljaar. Sinds 2008 wordt het wettelijk geregeld dat het voortgezet onderwijs vanuit de overheid budget krijgt voor de aanschaf van leermiddelen, waaronder boeken. Deze krijgen de leerlingen zonder dat ouders hiervoor hoeven te betalen en leveren ze aan het eind van het schooljaar weer in. Dit is het zogenaamd boekenfondsmodel.
Introductie LiFo-model
In samenwerking met docenten en scholen introduceerde Malmberg in 2018 het LiFo-model onder de merknaam MAX. De aanduiding LiFo-model is een verzamelnaam voor allerlei proposities van educatieve uitgevers. LiFo is de afkorting voor LicentieFolio – waarmee de combinatie van een digitale omgeving en boek in een licentiemodel wordt aangeboden. De logistiek werd versimpeld en het boek kreeg een bewaarversie, die de leerlingen houden. Iedere uitgever heeft zijn eigen invulling van een aanbod waarin boek en online samen wordt aangeboden in een licentie.
Door het succes van MAX zijn andere uitgevers, zoals Noordhoff en ThiemeMeulenhoff, dit model later ook gaan gebruiken. Scholen stapten over op LiFo omdat het heel goed aansluit op de wensen van de docenten en leerlingen. Bij aanschaf van een lesmethode bij Malmberg kun je kiezen tussen 1, 4 of 6 jaar gebruik van licentie en een leerwerkboek of volledig digitaal. De meeste scholen kiezen voor een combinatie van papier en digitaal; daarmee kan een docent zelf kiezen op welke wijze hij of zij les wil geven. Een leerling kan ook kiezen om thuis of met het boek of digitaal te werken. Met de digitale versie kunnen leerlingen bijvoorbeeld extra trainers gebruiken zoals ‘test jezelf’ om te testen welke lessof nog extra aandacht nodig heeft en ‘Versterk jezelf’ en flitskaarten.
Waarom werkt het verhuurmodel niet meer?
Want waarom gaan we niet met z’n allen terug naar het verhuurmodel, dat is toch veel duurzamer? Omdat het verhuurmodel een aantal grote nadelen kende:
- Docenten werkten, vanwege de lange verhuurperiode van boeken, met verouderd lesmateriaal. Zo konden kinderen bijvoorbeeld in 2017 nog altijd lezen dat Beatrix de koningin van Nederland was.
- Een omvangrijkere logistieke operatie was nodig om de boeken te retourneren en te verspreiden en scholen werden daarmee belast. Dit was intensief en ook niet duurzaam. Boeken werden eindeloos vervoerd gedurende de gebruiksperiode en leerlingen werkten met oudere, versleten boeken. Ook moesten al deze boeken gekaft worden.
- Het materiaal werd de leerlingen afgenomen aan het einde van het leerjaar en deze stof was hierdoor niet meer te raadplegen.
- Verhuurboeken vielen regelmatig uit elkaar, waren hersteld met plakband en bladzijden stonden volgeschreven.
De combinatie papier en digitaal levert de beste onderwijskwaliteit voor zowel leerlingen als docenten. Daarin hebben zij een duidelijke keuze gemaakt voor LiFo vanwege de voordelen en mogelijkheden in innovatie. Hierin is de overweging richting het belang van onderwijskundig impact leidend. Malmberg wil de onderwijskundige behoeftes tegemoet komen en tegelijkertijd heeft de uitgeverij aandacht voor een zo’n duurzaam mogelijke propositie.
Voordelen LiFo: digitaal en boek
Er zitten namelijk vele voordelen aan het het MAX-model (LiFo-systeem) van Malmberg. Je kunt zowel digitaal als met een boek werken. Het voordeel is dat de leerling het boek mag houden en lesstof bij de leerling blijft. De didactische impact is groot: je mag schrijven en markeren in het boek en de oefenstof staat dichtbij de lesstof. Leerlingen kunnen de lesstof volledig eigen maken. Het is dan ook de bedoeling dat het leerwerkboek aan het einde van het jaar goed is gebruikt; dan is het meeste leerrendement eruit gehaald. Digitaal hebben de leerlingen toegang tot alle leerjaren en ze kunnen thuis oefenen met trainers. Scholen hóeven het boek niet te kopen: volledig digitaal lesgeven kan ook, hoewel de meeste scholen de waarde van het boek inzien en veelal kiezen voor de combinatie.
Actuele lesstof
Bovendien stelt het MAX-model van Malmberg scholen in staat om de lesstof actueel te houden en met de tijdsgeest mee te laten gaan. In een tijd waarin de samenleving in een rap tempo verandert, is het belangrijk om sneller in te kunnen spelen op evoluerend taalgebruik, termen en beelden. Bovendien is gebleken dat zo’n 74% van de docenten worstelt met leerlingmotivatie. Aansluiting van de les en de lesmethode op de leefwereld van de leerlingen (veelal pubers) kan enorm helpen om de motivatie van leerlingen te verhogen.
In de lesmethoden van Malmberg komen bijvoorbeeld de pietendiscussie, covid en de genderdiscussie aan bod. Dit is belangrijk om kritisch denken te bevorderen. Bovendien wil je een aansluiting bij de leefwereld van jongeren en wat er nu speelt zodat de lesstof beter aansluit. Deze onderwerpen komen aan bod in de methoden én de actuele opdrachten op OnderwijsvanMorgen.nl. Met MAX kan Malmberg scholen beter bedienen en laten inspelen op maatschappelijke veranderingen. Door MAX kan de uitgever bovendien snel reageren op de veranderende exameneisen en kerndoelen van het Ministerie van OCW, waarvan de deadlines steeds korter worden.
Duurzaamheid
Een bezwaar tegen het LiFo-systeem is dat het minder duurzaam zou zijn, omdat boeken maar eenmalig gebruikt worden en aan het einde van het schooljaar niet ingeleverd worden. Tegelijkertijd was het systeem van inleveren en weer uitdelen ook niet ideaal. In het oude model waren er bovendien veel papieren additionele producten. Die worden nu online aangeboden. Daarnaast zijn veel vakken met meerdere boeken (bijvoorbeeld handboek & werkboek(en)) teruggegaan naar één leerwerkboek.
Malmberg maakt gebruik van ander, dunner papier. Terugkeer naar het verhuurmodel ziet Malmberg niet als oplossing om de duurzaamheid te verbeteren. Het totale productieproces van verhuurboeken heeft – met name doordat deze boeken langer mee moeten gaan – ook impact op duurzaamheid. Verhuurboeken hebben een harde, vaak gelamineerde kaft en het binnenwerk is van veel dikker papier gemaakt met een coating. Hierdoor zijn deze boeken moeilijker te recyclen. Het is voor de consument misschien minder zichtbaar maar uiteindelijk worden die verhuurboeken óók na 3 of 4 jaar weggegooid.
De uitgeverij hanteert strenge criteria rondom kwaliteit, duurzaamheid, arbeidsomstandigheden en prijs aan de toeleveranciers. Op het gebied van duurzaamheid probeert Malmberg continu te verbeteren. De visie van de uitgeverij is om de CO2-uitstoot nog verder te verminderen en volledig CO2-gecompenseerd te zijn in 2030 dit doel behalen ze naar alle waarschijnlijkheid al eerder. Op dit moment is Malmberg actief bezig met onderzoek om het MAX-model verder te verbeteren en zo de milieueffecten te verminderen. Op dit moment doet de educatieve uitgeverij al het volgende:
- Nog meer investeren in milieuvriendelijke bindingswijze/lijm en drukinkten
- Ze onderzoeken het toepassen van recyclepapier
- Het hergebruik van schoolboeken
- Pilot met een nieuw keuzemodel
Malmberg onderzoekt daarnaast hoe hergebruik van boeken het beste ingericht kan worden. Als een school een licentie heeft kan een boek hergebruikt worden van het voorgaande jaar. Er zijn scholen die dit al doen. Malmberg gaat voor volgend schooljaar bij één van de lesmethoden experimenteren met meerdere LiFo-opties: scholen kunnen dan bijvoorbeeld alleen het theorieboek of juist alleen het werkboek in papier bestellen.
Malmberg kiest vol overtuiging en bewust voor het LiFo-model, maar ziet ook dat het model anders en beter ingericht kan worden. Heb je daar ideeën over, laat het vooral weten via redactie@malmberg.nl.
Meer info over het MAX-model? Kijk eens op malmberg.nl.
Dit artikel verscheen eerder op: 23 augustus 2023
