Basisschool Petrus Canisius begon dit schooljaar met een gloednieuw burgerschapsprogramma. In de maanden vóór de zomervakantie werkten de teamleden dat samen uit. Directeur Diane Gunst vertelt hoe zij en haar team te werk gingen. Spoiler: de hoeveelheid werk valt erg mee en je onderwijs krijgt meer samenhang.
Vanuit de schoolvisie
De teamleden pakten dit aan zoals ze elke vernieuwing van hun onderwijs aanpakken. Vanuit hun schoolvisie formuleerden ze hun bedoeling met burgerschapsonderwijs: ‘We willen dat onze leerlingen zich ontwikkelen tot burgers die zichzelf durven zijn en ook respect hebben voor, en respectvol samenleven met, hun medemensen – in alle diversiteit.’
Eensgezind
Diane Gunst: ‘Ons team zit grotendeels op één lijn wat betreft visie en normen en waarden – dat merken we dagelijks. Om een nog diepgaander gesprek op gang te brengen speelden we met elkaar het spel BurgerSmaken van Stichting School & Veiligheid. Ook tijdens het spelen bleken we eensgezind te zijn. We konden ons volledig vinden in de visie op burgerschap die ons bestuur SKOWF zo mooi heeft geformuleerd. Dat konden we zelf niet beter, dus die hebben we overgenomen.’
Inventarisatie
Vanuit de gezamenlijke visie werkten Dianes teamleden uit hoe ze in elke groep aandacht willen besteden aan de verschillende bouwstenen van burgerschap. Hierbij hadden ze veel steun aan de inhoudskaarten van SLO.
Daarna inventariseerden de teamleden welke van hun gebruikelijke activiteiten geschaard zou kunnen worden onder burgerschap. Dat bleken er behoorlijk veel te zijn.
Toch voelde het nog als ‘los zand’, tot ze op internet de perfecte kapstok ontdekten: de burgerschapskalender van Caroline Verschoor-Plomp. Hierin worden de bouwstenen van burgerschap gekoppeld aan belangrijke data en aan activiteiten die dan gedaan kunnen worden. Bijvoorbeeld: in de eerste ‘gouden’ weken van het schooljaar worden de omgang met elkaar in de klas, de regels en de sfeer ingekleurd. Bovendien is september de maand van Prinsjesdag, Kinderpostzegels en de Week Tegen Pesten. Daar passen de burgerschapsbouwstenen democratie, solidariteit en diversiteit prima bij.
Meer samenhang en diepgang
Diane Gunst was prettig verrast dat met de burgerschapsjaarkalender als spil er meer samenhang kwam in de activiteiten: ‘Zo was tot nu toe Kinderpostzegels verkopen een losse activiteit voor de bovenbouw. Nu leggen we de link met solidariteit met kinderen die het minder goed hebben en daar voeren we groepsgesprekken over. Verder hadden we op onze school al de gewoonte om producten in te zamelen voor de voedselbank. Die gewoonte hebben we nu ook gekoppeld aan solidariteit, zodat het meer diepgang krijgt. Voor de onderdelen in onze methodes over staatsinrichting en dergelijke hebben we zo’n zelfde soort verbinding met democratie aangebracht.’
Handboek
Op Basisschool Petrus Canisius hebben ze voor elk vak een handboek. Zo’n handboek is dus ook gemaakt voor burgerschap en de jaarkalender is daarin opgenomen. Dit heeft een dubbel doel: aan de ene kant verantwoorden ‘dit is wat wij doen aan burgerschap’ en aan de andere kant ervoor zorgen dat een nieuwe leerkracht meteen kan zien wat de school aan burgerschap doet en hoe ze dat doen.
Witte school
Een schoolpopulatie die een goede afspiegeling is van de maatschappij, is een ideale omgeving om diversiteit in praktijk te brengen en te oefenen. De Petrus Canisius vormt niet zo’n afspiegeling: het is een katholieke dorpsschool, compleet wit, met vrouwelijke, heteroseksuele leerkrachten. Op een enkel kind na spreken alle kinderen thuis alleen Nederlands. Diane: ‘Daar lopen we wel tegenaan. Als er meerdere talen, culturen, huidskleuren en geaardheden binnen je school aanwezig zijn, komt diversiteit veel natuurlijker aan bod. Dan krijg je bij wijze van spreken al roti’s of baklava bij het kerstdiner. Maar wij moeten bij het onderwerp diversiteit echt ons best doen om voorbeelden uit bijvoorbeeld de media naar binnen te halen. Dat zou ik graag anders zien.’
Meetbaar?
De overheid schrijft voor dat burgerschap ook meetbaar moet zijn. Daar zien Diane en haar team niets in, want: ‘Hoe wil je burgerschap meten? Met elke maand een toetsje? In onze methode voor wereldoriëntatie zitten al meetmomenten die de kennis toetsen. Maar het meten van solidariteit, dat gaan we als school niet doen. Ons bestuur is het daar gelukkig mee eens.’
De praktijk
Het burgerschapscurriculum is uitgebreid besproken en op papier gezet. Dit schooljaar start de uitvoering in de praktijk. Daarom staat het de komende tijd geregeld op de agenda van het teamoverleg: ‘Lukt het allemaal? Waar loop je tegenaan? Kost het veel extra inspanning?’
Diane is heel benieuwd hoe het uitpakt. ‘Ik ben er niet zo bang voor. Het zou weleens juist minder werk kunnen zijn. Omdat het geen losse dingen meer zijn, maar alles mooi past binnen die kalender. Wel grappig om die verschuiving in ons denken te zien, van “daar heb je de overheid weer met een extra taak” naar tevredenheid en een tikje trots. Ons onderwijs is er beter van geworden, er is veel meer samenhang.’
Carla Desain is zelfstandig onderwijsjournalist.
Visie op burgerschapsonderwijs
van het team van Basisschool Petrus Canisius
Leraren van de Petrus Canisius rusten leerlingen toe met kennis en vaardigheden voor het functioneren in de toekomstige samenleving. Voor burgerschap betekent dit dat we de leerlingen helpen in de ontwikkeling van hun mogelijkheden om zelf te bepalen wat goed burgerschap is en wat dit betekent voor hun leefwijze, hun oordelen, hun beslissingen en hun doen en laten.
In ons burgerschapsonderwijs leren wij leerlingen over de basiswaarden en inrichting van de democratische rechtsstaat zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens. Wij brengen de leerlingen kennis bij over verschillen in godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid en laten de leerlingen kennismaken met diversiteit in de wereld buiten de school.
