Steeds meer scholen kiezen voor een rapportgesprek mét de leerling erbij. Het idee: de leerling betrekken bij zijn eigen leerproces. Waarom is dat zinvol voor de ontwikkeling van de leerling? En hoe pak je een motiverend kindgesprek aan?
Dit artikel is ook gepubliceerd in Juf & Meester Magazine. Wil je meer van dit soort artikelen lezen? Abonneer je dan gratis op het magazine door een account aan te maken op Onderwijs van Morgen.
De eerste periode van het schooljaar zit erop en het is tijd voor de rapportgesprekken. Je nodigt je leerling Josja en zijn ouders uit om de ontwikkeling van Josja te bespreken. Maar hoe ga je dat gesprek aan? Een manier is om de focus te leggen op het resultaat van de toetsen. Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit.
Je vertelt Josja en zijn ouders hoe hij de laatste toetsen heeft gemaakt. Josja scoort goed op rekenen en taalverzorging, maar heeft moeite met technisch en begrijpend lezen. Dat laat je Josja en zijn ouders duidelijk zien aan de hand van de rapportages van de toetsen en zijn dagelijkse werk in de klas. Samen spreken jullie af om nog wat meer aandacht te besteden aan het technisch en begrijpend lezen.
Er is ook een andere manier: een motiverend kindgesprek, waarin je Josja echt betrekt bij zijn eigen leerproces.
Je vraagt Josja naar zijn ervaringen van de afgelopen periode: wat vond hij goed gaan en waarom? Samen kijken jullie naar zijn sociaal-emotionele vaardigheden, creatief vermogen en leeraanpak. Bij taal en rekenen ligt de focus in het gesprek op groei en ontwikkeling en niet op zijn prestaties op de toetsen. Josja vertelt dat hij lezen lastig vindt als er kinderen praten in de klas. Hij kan zelf aan zijn ouders uitleggen wat hij oefent met de begrijpendlezentaken. Jullie komen tot concrete doelen om aan te werken.
Motivatie van binnenuit
In het eerste voorbeeld vertel je Josja wat hij gaat doen en in het tweede voorbeeld denkt Josja mee over wat hij gaat doen. Je maakt hem eigenaar van zijn leerproces en dat zorgt voor een intrinsieke motivatie om aan zijn ontwikkeling te werken. De motivatie komt vanuit Josja zelf.
Josja wil graag het stripboek van zijn grote broer lezen, dus doet hij zijn best om de woordjes die ze in de klas oefenen te begrijpen. Sinds het gesprek durft hij aan te geven wanneer er te veel geluiden zijn om zich te concentreren. En hij maakt zich minder druk om de toetsen, nu hij weet dat hij het mag vertellen als zijn hoofd op de dag van de toets een beetje te vol zat. Josja voelt zich gezien, gehoord en onderdeel van zijn eigen leerproces.
Drie basisbehoeften
Hoogleraren psychologie en sociale wetenschappen Edward Deci en Richard M. Ryan wisten het al langer: kinderen leren beter wanneer ze intrinsiek gemotiveerd zijn. Zij ontwikkelden de zelfdeterminatietheorie, ook wel bekend als de motivatietheorie. Deze theorie stelt dat ieder mens, naast fysiologische behoeften, drie psychologische basisbehoeften heeft:
- autonomie: het gevoel de regie te hebben over je eigen leven;
- competentie: het gevoel de capaciteiten te hebben om met de omgeving om te gaan;
- verbinding: het gevoel ergens bij te horen, verbonden te zijn met anderen.
Om goed te functioneren moet aan deze drie behoeften worden voldaan. Ook de intrinsieke motivatie hangt hiervan af. Het werkt zelfs andersom: eisen stellen aan het gedrag van een ander frustreert de basisbehoefte van die ander en vermindert daarmee de intrinsieke motivatie.
Wat betekent dit voor het onderwijs? Als leerkracht kun je de intrinsieke motivatie van je leerling vergroten door de drie psychologische basisbehoeften te vervullen. Een motiverend kindgesprek helpt daarbij. Josja ervaart autonomie doordat hij invloed heeft op zijn leerproces. Een focus op groei in plaats van afrekenen op prestaties draagt bij aan het gevoel van competentie: vertrouwen in zijn eigen kunnen.
Bovendien versterkt het motiverend kindgesprek de relatie tussen leerkracht en leerling, waardoor Josja zich verbonden voelt. Zo heb je met een motiverend kindgesprek een grote, positieve invloed op de ontwikkeling van je leerlingen.
AANPAK
Er is niet één weg: kies vooral de manier die het best bij jou als leerkracht of bij jullie als school past.
- Kijk naar wat de leerling al kan en wat de leerling nog moet of wil leren. Als een leerling lager scoort op sociale interacties, wíl hij daarin dan wel wat leren? Of heeft hij het misschien juist nodig om even alleen te zijn op het schoolplein?
- Stel open vragen.
- Maak gebruik van hulpvragen om het gesprek op gang te helpen. Gebruik bijvoorbeeld een praatplaat.
- Doe het gesprek samen met ouders: zij kennen hun kind goed en kunnen aanvullen.
- Geef de leerling het gevoel dat hij of zij invloed heeft op het eigen leerproces.
- Oefen! Begin met enkele leerlingen en kijk eens mee bij een collega.
HULP VAN DE PRAATPLAAT
Het kan soms best lastig zijn om met leerling en ouders in gesprek te gaan. Zeker als het gaat om hoe een leerling zich voelt in de klas en wat je opvalt in zijn of haar werkaanpak. Op de website van het IEP Leerlingvolgsysteem kun je een handige praatplaat downloaden, met vragen die je kunt stellen wanneer een leerling bijvoorbeeld moeite heeft met sociale interacties. Hoe vind je het om andere kinderen te leren kennen? Kom je voor jezelf op? Hoe doe je dat? Blijkt dat een leerling moeite heeft met organiseren, dan kun je vragen hoe hij aan een taak begint en of het moeilijk is om te starten. Zo open je het gesprek en kom je samen verder.
Download de praatplaat van Bureau-ICE.
