Nederlandse scholieren hebben beduidend minder kennis over democratie en burgerschap dan leeftijdsgenoten in vergelijkbare landen, blijkt uit internationaal onderzoek in 24 landen. Deze bevindingen wijzen op een significante lacune in het Nederlandse onderwijssysteem en benadrukken de urgentie voor verbetering.
Internationale vergelijking en achteruitgang
Volgens Anne Bert Dijkstra, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, is de kennis van Nederlandse leerlingen over burgerschap en de democratische rechtsstaat lager dan in landen met vergelijkbare sociale, culturele en economische kenmerken, zoals Denemarken, Zweden en Noorwegen. Sterker nog, sinds de laatste meting in 2016 is het kennisniveau verder afgenomen.
Reactie op eerdere resultaten
De resultaten van 2016 leidden destijds tot bezorgdheid in de politiek, wat resulteerde in de aanscherping van de burgerschapswet in 2021. Scholen werden verplicht een heldere visie op burgerschapsvorming te hebben en dit doelgericht in hun curriculum te integreren.
Huidige situatie op Nederlandse scholen
Ondanks deze wetswijziging doen veel Nederlandse scholen nog relatief weinig aan burgerschap. Uit onderzoek blijkt dat er weinig aandacht wordt besteed aan politieke en maatschappelijke perspectieven, diversiteit en inclusie, en andere belangrijke thema’s zoals de rechtsstaat, gelijke rechten en mensenrechten.
Intensievere aanpak
Hoewel het nog te vroeg is om de effectiviteit van de aangescherpte wet te beoordelen, suggereert Dijkstra dat er mogelijk een intensievere aanpak nodig is. Demissionair minister Mariëlle Paul benadrukt het belang van het onderzoek en verwijst naar de nieuwe burgerschapswet uit 2021 en het Expertisepunt Burgerschap, dat is opgericht om scholen te ondersteunen.
Praktische hulpmiddelen
Voor de praktische invulling van burgerschapslessen biedt het College voor de Rechten van de Mens diverse hulpmiddelen, zoals een toolbox en lesmateriaal, die docenten kunnen gebruiken om het onderwerp op een interactieve en betekenisvolle manier te behandelen. Deze tools helpen bij het ontwikkelen van vakinhoudelijke, didactische en pedagogische benaderingen voor burgerschapsonderwijs.
Actuele lessen burgerschap op Onderwijs van Morgen
Mbo
Onlangs is de vakpagina ‘Burgerschap voor mbo’ gelanceerd op Onderwijs van Morgen. Op deze pagina vind je regelmatig nieuwe lessen die inspelen op actuele gebeurtenissen.
Voortgezet onderwijs
Ben je een docent in het voortgezet onderwijs? Dan is de vakpagina ‘Maatschappijleer’ zeker interessant voor jou. Hier worden eveneens regelmatig actuele lessen gepubliceerd die van belang zijn voor het onderwijs in burgerschap.
Aanknopingspunten voor effectief burgerschapsonderwijs
In het artikel Burgerschapsonderwijs het po en vo: Wat werkt? zetten we zes essentiële aanknopingspunten voor effectieve burgerschapsvorming uiteen:
- Creëer een veilige en open sfeer waarin alles bespreekbaar is.
- Geef burgerschap een structurele plaats in het curriculum.
- Haal de wereld de school binnen door actuele thema’s te behandelen.
- Moedig vragenstellen aan om verschillende perspectieven te verkennen.
- Leer leerlingen democratische principes toe te passen via debatteren en rollenspellen.
- Werk vanuit kernwaarden als verdraagzaamheid en solidariteit.
Conclusie
Deze bevindingen tonen aan dat er behoefte is aan verbetering in het Nederlandse burgerschapsonderwijs. Scholen kunnen gebruik maken van beschikbare hulpmiddelen en zich richten op het ontwikkelen van respect, democratische waarden en actieve participatie. Om zo een significante impact te hebben op de voorbereiding van leerlingen op hun rol in een complexe samenleving.
