Het aardrijkskundeonderwijs transformeert al enige tijd. Het traditionele ‘plaatsen stampen’ verandert geleidelijk in een dynamische benadering die kinderen betrekt bij de wereld om hen heen. De thema’s spelen in op geschiedenis, actuele situaties en toekomstscenario’s.
Niet louter focussen op plaatsen op een kaart uit je hoofd leren en die reproduceren tijdens een toets: het hedendaagse aardrijkskundeonderwijs draait meer en meer om het creëren van betekenisvolle vakinhoud. Het gaat dan over Rotterdam als belangrijke Europese haven en Shanghai als snelgroeiende haven in Oost-Azië. Elke plaats op aarde heeft een eigen naam én een eigen verhaal: de naam weten is handig, het verhaal kennen is interessant en nuttig.
Ruimtelijke vraagstukken
Aardrijkskundeonderwijs biedt leerlingen de vaardigheden en de kennis om de wereld, dichtbij en veraf, te ontdekken en te begrijpen. Het roept bij de leerlingen verwondering op over gebieden en verschijnselen. Aardrijkskunde geeft inzicht in samenlevingsvraagstukken die voor iedere burger van belang zijn: hoe houden we onze voeten droog, waar halen we onze energie vandaan en hoe richten we onze omgeving zo in dat deze voor iedereen leefbaar en veilig is?
De wereld verandert snel en de invloed van de mens op de aarde neemt toe. Onze economie is sterk verweven met het buitenland en ons land blijft kwetsbaar voor overstromingen. We moeten leren omgaan met grote ruimtelijke vraagstukken zoals migratie, verstedelijking, armoede, klimaatverandering, toerisme en de toenemende vraag naar voedsel, drinkwater, grondstoffen en energie.
Aardrijkskunde door de jaren heen
In een veranderende samenleving is het vanzelfsprekend dat ook het onderwijs evolueert. Het schoolvak aardrijkskunde heeft dat de afgelopen decennia gedaan door aan te sluiten bij maatschappelijk belangrijke, actuele thema’s en door kinderen vaardigheden te leren. Hierdoor is aardrijkskunde allang niet meer het vak vol feiten. Het is onze verantwoordelijkheid om kinderen toe te rusten voor de toekomst.
SLO, Cito en Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) hebben samen tien thema’s geselecteerd die bouwstenen in een leerlijn aardrijkskunde zijn. Deze thema’s sluiten aan bij de grote maatschappelijke ontwikkelingen: globalisering, technologie en duurzame ontwikkeling.
| Weer en klimaat | Gebergtevorming |
| Grenzen en identiteit | Natuurrampen |
| Energie en grondstoffen | Water en land |
| Logistiek en handel | Welvaart en gezondheid |
| Bevolking en migratie | Voedsel en landbouw |
Het vak aardrijkskunde behandelt vraagstukken vanuit gebieden: eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld. Hierdoor ontstaat bij kinderen een wereldbeeld. Op nationaal niveau zijn belangrijke trends onder meer verduurzaming, technologisering, individualisering en een overheid die vraagt om meer participatie. Mondiaal zijn de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN voor de periode 2015-2030 richtinggevend. De wetenschappelijke studies sluiten hierbij aan. Zo is er op regionaal, nationaal en internationaal niveau aandacht voor overstromingsrisico’s, klimaatbeleid en de participatie van ouderen in de samenleving.
Het SLO is bezig met een herziening van de kerndoelen. Deze worden eind dit schooljaar bekendgemaakt.
Lessuggesties
Er zijn veel organisaties die lesbrieven aanbieden. Deze lesbrieven zijn vaak actueel en goed te gebruiken in vernieuwend onderwijs. Daarnaast bieden verschillende organisaties webinars, onderwijsdagen of trainingsdagen aan voor leerkrachten. Zo kun je je blijven bijscholen in de nieuwste maatschappelijke ontwikkelingen.
- Plastic soup foundation: les over plastic soep voor groep 4 t/m 8
- Greenpeace: duurzaamheidslessen voor groep 6 t/m 8
- Onderwijs van Morgen: Te veel steen, het water kan nergens heen! voor groep 7/8
- Waterschap Aa en Maas: escapespel over rioolwaterzuivering voor groep 7-8
- Netwerk Filmeducatie: Films en lessen over verschillende aardrijkskundige thema’s voor groep 7-8
Meer lezen?
Young, M., Lambert, D., Roberts, C. & Roberts, M. (2014) Knowledge and the Future School. Curriculum and Social Justice. London: Bloomsbury Academic.
Blankman, M., & Bakker, A. (2017) Aardrijkskunde voor lerarenopleiders. In G. Geerdink, & I. Pauw, Kennisbasis Lerarenopleiders. Katern 3: Inhoud en vakdidactiek op de lerarenopleidingen, pp. 41-49. Eindhoven: VELON.
Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (2017) Visie op het aardrijkskunde onderwijs.
