De meeste mensen zien de wereld in kleur, tenminste: als het licht is. In het donker is de wereld voor ons zwartwit. Mensen zien niet alle mogelijke kleuren. Ultraviolet en infrarood vallen buiten de grenzen van voor ons zichtbaar licht.
We zien trouwens niet alle kleuren in de cirkel doordat we voor al die zes kleuren verschillende zintuigen (kegeltjes) hebben.
Bekijk de film ‘How we see color’ waarin dit wordt uitgelegd en maak de vragen biologiedocent en toets-expert René Westra!
Vragen
1. Ik herinner me dat ik ooit nieuwe kleren kocht en ze trots aan mijn toenmalige vriendin (later mijn vrouw) liet zien. Zij vroeg me of ik soms kleurenblind was. Dat was niet het geval, maar sinds dat moment ging ze wel altijd mee als ik kleren ging kopen. Kleurenblindheid wil zeggen dat je geen of heel moeilijk onderscheid kan maken tussen bepaalde kleuren. De meest voorkomende vorm is de rood-groenkleurenblindheid. Wat kun je daaruit afleiden over de kegeltjes van deze mensen?
2. Kleurenblindheid was vroeger ook een probleem voor elektriciens: tot circa 1970 gebruikte men groene en rode stroomdraden, die bepaald niet mochten worden verwisseld. Welke kleurcombinatie wordt nu gebruikt?
3. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vlogen aan boord van bommenwerpers mannen met kleurenblindheid mee. Hun handicap was toen hun sterke punt: zij konden gecamoufleerde objecten beter onderscheiden. Leg uit hoe dat kan.
4. Meinard is kleurenblind. Hij is de kleinzoon van een kleurenblinde grootmoeder. In 1965 veroorzaakte hij bijna een ernstig ongeluk door als dienstplichtig militair de startbaan te kruisen waar net een straaljager daalde. De onderste lamp op de startbaan brandde en Meinard had het rode licht als groen geïnterpreteerd. Ongeveer 8% van de mannen in Nederland heeft een afwijking in het kleuren zien, tegen 0,4% van de vrouwen. In vrijwel alle gevallen gaat het om problemen bij het onderscheiden van rood en groen. De genen die hiermee te maken hebben zijn X-chromosomaal. Afwijkingen in het blauw zien komen zowel bij mannen als vrouwen slechts bij 0,01% voor. Hoe komt het dat rood-groenkleurenblindheid bij vrouwen veel minder vaak voorkomt dan bij mannen?
5. Heeft Meinard het gen voor kleurenblindheid van zijn grootmoeder via zijn vader of via zijn moeder geërfd?
A via zijn moeder
B via zijn vader
C dat is uit deze informatie niet te bepalen
6. Welk gegeven uit de tekst maakt het onwaarschijnlijk dat kleurenblindheid voor blauw X-chromosomaal is?
7. Een roodgroen-kleurenziende man en een vrouw die draagster is van een gen voor roodgroen-kleurenblindheid vormen een paar. Dit paar verwacht een kind.
– Hoe groot is de kans dat dit kind een zoon is en dat deze zoon roodgroen kleurenblind zal zijn?
− Hoe groot is de kans dat dit kind een dochter is en dat deze dochter kleurenziend zal zijn?
Eerstgenoemde percentage: roodgroen-kleurenblinde zoon, tweede kleurenziende dochter
A 25% 50%
B 25% 100%
C 50% 50%
D 50% 100%
E 100% 50%
F 100% 100%
8. Er zijn mensen met vier typen kegeltjes in hun netvlies (misschien zelfs wel 12% van alle vrouwen en waarschijnlijk geen enkele man). Doordat vrouwen twee X-chromosomen hebben, is het mogelijk dat het ene X-chromosoom de normale genen voor de rode en groene kegeltjes draagt, maar dat er een afwijkend gen voor rode of groene kegeltjes op het andere X-chromosoom zit. Via welk proces kunnen alle genen tot expressie komen en kan in het netvlies een mix van normale en afwijkende kegeltjes ontstaan, zodat er vier verschillende typen kegeltjes worden gevormd, drie normale en één afwijkende?
9. Altijd al willen weten of jij meer kleuren kan zien dan een gemiddeld persoon? Doe deze test! Hoeveel kleuren tel jij?
10. De meeste zoogdieren hebben maar twee soorten kegeltjes: één in het blauwe gebied en één in het geelgroene gebied. Vogels hebben voor zover bekend minstens vier soorten kegeltjes (gevoeligheidsmaxima: 370, 445, 508 en 565 nm), met vooral meer zicht in het ultraviolette deel van het spectrum. Ook veel insecten kunnen ultraviolet zien, maar rood minder goed. Sommige vissen zijn juist weer gevoeliger voor infrarood.
Een klaproos reflecteert in de bloem licht met een golflengte rond 350 nm en rond 650 nm.
Wie ziet die bloem het beste?
A Insecten
B Vissen
C Vogels
D Zoogdieren
Antwoorden bekijken
Om de antwoorden te kunnen zien, moet je zijn ingelogd. Heb je nog geen account? Meld je dan nu aan! Het is GRATIS.
