Mobieltjesverbod als morele keuze: alleen in de klas of ook in de pauze?

Vanaf 1 januari 2024 geldt in het vo de richtlijn dat smartphones niet meer zijn toegestaan in de klas, behalve voor educatieve doeleinden. In het nieuwe schooljaar volgen het po en go.Aangezien het een ‘dringend advies’ is van de overheid en geen wettelijk verbod hebben scholen ruimte om zelf keuzes te maken hoe ze dit invullen in de klas. Maar een andere belangrijke keuze is minder eenduidig: verbied je de telefoons alleen in de klas, of ook tijdens de pauzes? Dit raakt aan de vraag hoe een school vanuit de eigen kernwaarden kijkt naar het sociale gedrag van leerlingen.

Mobiele telefoons in de les leiden af en zorgen ervoor dat leerlingen minder goed presteren. Onderzoek in het buitenland laat zien dat een algeheel mobieltjesverbod op scholen kan leiden tot een verbetering van leerresultaten, met name voor de slechter lerende leerlingen. Ook de sociale component speelt mee. Docenten klagen vaak over leerlingen die ‘nauwelijks meer echt met elkaar praten’, of aula’s die ‘doodstil’ zijn, omdat iedereen naar zijn eigen schermpje zit te staren. Doordat ze zoveel op hun telefoon zitten, ontwikkelen ze minder goede sociale vaardigheden. Het mogen gebruiken van telefoons in de pauzes lijkt een negatief effect te hebben op het welbevinden en sociale contact van de leerlingen. Bij een geheelverbod, dus ook in de pauzes, neemt de ervaren sociale veiligheid van leerlingen én docenten toeneemt, zo blijkt uit onderzoek.

Op basis van deze inzichten lijkt het misschien logisch voor scholen om telefoons zowel in de les als in de pauzes te verbieden. Maar voor sommige scholen is het helemaal verbannen van telefoons te strikt of betuttelend, of ze willen ze makkelijk in de les kunnen blijven gebruiken. En wat te denken van ‘ze ermee om leren gaan?’ Dat is ook een goed argument. Telefoons in de telefoontas, het alternatief voor ‘thuis of in de kluis’, kan in principe goed werken. Het probleem zit echter in de handhaving. Het kan een vervelende opgave zijn om elke les strijd te voeren over het wegstoppen van de mobiel in de telefoontas. Ondertussen zie je ook interessante tussenvormen op scholen, zoals ‘alleen op maandag en woensdag geldt ook een verbod in de pauze’.

Maar hoe bepaal je nu als school je beleid? De keuze om alleen in de klas te verbieden of ook in de pauze blijkt een morele keuze, waarin de waarden van de school sterk naar voren komen. Als welbevinden bijvoorbeeld een belangrijke waarde voor jouw school is, zoals dat ook een thema is bij Gezonde School, is het slim om ook een verbod in de pauzes te overwegen. Als school laat je dan zien je opvoedtaak ook serieus te nemen. Het belangrijkste punt bij de afweging is het antwoord op de vraag: wat vinden wij als school belangrijk voor het onderlinge contact tussen de leerlingen en hun persoonlijke ontwikkeling? Waar staan wij voor?

Zo’n morele keuze maak je weloverwogen. En samen: zet het als schoolleiding op de agenda en vraag om input van docenten, leerlingen en ouders. Maak gebruik van hulpmiddelen als het stappenplan van Kennisnet en vraag advies aan de Gezonde School-adviseur van de GGD over hoe je met de Gezonde School-aanpak schoolbreed en structureel kan werken aan mediawijsheid.

Ik heb het afgelopen half jaar met bewondering gekeken naar hoe vo-scholen weloverwogen hun mobieltjesbeleid hebben aangescherpt, vaak inclusief pauzeverbod. Het begin is er!