Moslimdiscriminatie op scholen is een urgent thema dat aandacht verdient. Recent deelde Fausia S. Abdul (36), schrijver, beleidsadviseur en voormalig VN-consultant, haar ervaringen met discriminatie tijdens haar middelbareschooltijd. Haar verhaal onderstreept het belang van het herkennen en aanpakken van deze problematiek.
In dit artikel vertellen we je hoe je moslimdiscriminatie op school herkent en geven we tips hoe je het aanpakt.
De realiteit van moslimdiscriminatie
Fausia’s ervaring is geen uitzondering. “Als tienjarige was ik de jongste. Ik werd racistisch nageroepen door veel oudere leerlingen; van ‘terrorist’ tot het n-woord. Op school bleek racisme normaal,” vertelt ze. Als hoogbegaafde moslima voelde ze zich klein gehouden, niet alleen door medeleerlingen maar ook door docenten.
Recente cijfers ondersteunen Fausia’s ervaring:
- 27% van de islamieten in Nederland voelt zich gediscrimineerd (CBS, 2023)
- Marokkaanse Nederlanders, Turkse Nederlanders en moslims voelen zich sterker gestigmatiseerd dan andere groepen (CBS, 2020)
- Bijna tweederde van de vo-docenten was in 2015 getuige van incidenten gerelateerd aan moslimdiscriminatie (Anne Frank Stichting)
Soorten moslimdiscriminatie
Moslimdiscriminatie is het onterecht ongelijk behandelen van mensen met een islamitische religie, of van mensen die op basis van hun huidskleur, vermeende ‘ras’ of etniciteit, als moslim worden gezien. Het College van de Rechten van de Mens benadrukt dat discriminatie bij wet verboden is.
Er zijn verschillende termen die vaak door elkaar worden gebruikt:
- Islamofobie: Een denkwijze die angst voor de islam of moslims uitdrukt en voedt. Islamofoben zien moslims als een probleem en bedreiging vanwege hun religie.
- Anti-moslimracisme: Een afkeer tegen moslims of moslimhaat. Moslims worden vaak geracialiseerd, wat betekent dat ze behandeld worden alsof ze een ‘ras’ zijn.
- Moslimdiscriminatie: Het gedragsfenomeen dat voortkomt uit islamofobie en anti-moslimracisme.
Belangrijk om te weten is dat moslimdiscriminatie niet alleen gebaseerd is op geloof, maar ook op uiterlijke kenmerken of afkomst die geassocieerd worden met de islam.
Het herkennen van moslimdiscriminatie
Moslimdiscriminatie kan subtiel zijn en wordt soms weggewuifd als ‘grapjes’. Fausia herinnert zich: “Racistische grappen en bedreigingen werden weggewuifd, maar ik voelde me totaal onveilig.” Het is essentieel om te begrijpen dat zogenaamde ‘grappen’ over iemands achtergrond of gemeenschap diep kwetsend kunnen zijn.
Moslimdiscriminatie vs. Islamkritiek
Het is belangrijk onderscheid te maken tussen moslimdiscriminatie en islamkritiek. Kritiek op religieuze praktijken is toegestaan, maar generalisaties over moslims als groep vallen onder discriminatie.
Het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) heeft een uitgebreide uitleg over de verschillen tussen moslimdiscriminatie en islamkritiek en schreef hierover in een handreiking voor docenten over het thema.
Tips voor het aanpakken van moslimdiscriminatie
Het KIS biedt waardevolle handvatten:
- Let op generaliserende opmerkingen over groepen. Generaliserende opmerkingen bevatten vaak een combinatie van woorden als: ‘alle/veel/de meeste’, ‘homo’s/moslims/Joden/zwarte mensen/Marokkanen/vluchtelingen/vrouwen/ouderen’ of een andere groep, met een negatieve eigenschap als ‘zijn slecht/gevaarlijk/onbetrouwbaar’.
- Stimuleer samenwerking tussen diverse leerlingen. Zet in op de groepsidentiteit: iedereen in de klas hoort erbij.
- Grijp in bij discriminatie en spreek je uit voor gelijkheid. Zo zien leerlingen dat je voor hen opkomt en beïnvloed je de sociale norm in de groep.
- Stimuleer empathie door leerlingen zich in elkaar te laten verplaatsen. Vraag bijvoorbeeld: ‘Stel je voor dat iemand zo’n opmerking over jou zou maken, hoe zou jij je dan voelen?’ Uit onderzoeken blijkt dat vooroordelen en stereotypen door inleving verminderd kunnen worden. Zet de gediscrimineerde niet zelf voor het blok, want het delen van ervaringen voor de groep kan emotioneel belastend zijn.
- Geef leerlingen de kans om zichzelf te herstellen na een discriminerende uitspraak. Wijs ze niet persoonlijk af, maar wijs het gedrag af.
- Spreek niemand aan op sekse, seksuele oriëntatie, religie of afkomst. Het doet er niet toe wat iemand ‘als moslim’, ‘als vrouw’, of ‘als homoseksueel’ vindt, alleen de individuele mening.
Verandering is mogelijk
Fausia’s verhaal eindigt hoopvol. Ze heeft inmiddels goed contact met de huidige directeur van haar oude school. “Ik vind het moedig dat hij het gesprek met mij is aangegaan,” zei ze. Haar advies aan scholen: “Duik nooit weg uit schaamte omdat op jouw school racisme is, maar houd een open blik en neem de verantwoordelijkheid als schoolleiding. Creëer een omgeving waarin iedereen een plek heeft.”
Blijf in gesprek
Het herkennen en aanpakken van moslimdiscriminatie op school is essentieel voor een inclusieve leeromgeving. Door alert te zijn, in gesprek te gaan en duidelijke grenzen te stellen, kunnen we samen werken aan een schoolcultuur waar iedereen zich veilig en gerespecteerd voelt.
Meer informatie over het herkennen en aanpakken van discriminatie
Primair onderwijs
- Stappenplan aanpak anti-discriminatie in het primair onderwijs v (KIS en Stichting School & Veiligheid)
Voortgezet onderwijs en mbo
Po, vo en mbo
- Zo pak je discriminatie aan in de klas (School en Veiligheid)
- Omgaan met vooroordelen en discriminatie in de klas (Anne Frank Stichting)
