Ik vind het heerlijk om te mijmeren, het beste gaat dat op plekken waar je eigelijk niets anders kan doen dan de bezigheid van dat moment. Een wandeling door de wijk of door de natuur. Handjes in de zakken en graven maar. Fietsend in de ochtend naar school wil ik menige situatie nog weleens ‘aan de vork prikken’. In tijden van veel mijmeren neem ik ook graag het ov; alleen zorgen dat je tijdig uitstapt en verder de gedachte evenredig met het landschap voorbij laten glijden.
Een goede vriend met een druk bestaan toonde ooit de rode kruizen in zijn agenda: ‘Dan zit ik hier met mijn benen omhoog naar buiten te kijken en denk ik na over van alles wat nog overdenking nodig heeft’. Je pakt een stukje op, bekijkt het, draait het, vergelijkt het met andere stukjes en probeert het in het geheel te plaatsen of juist weer weg te leggen. Mijmeren wordt weleens twijfelen.
Twijfel is dat ene stukje dat maar niet wil passen. Dat kan frustreren, maar het maakt je ook creatief en zet je aan om echt nog eens goed van alle kanten de zaak te bekijken. Om strategieën te bedenken om het in het geheel te laten passen of te verklaren waarom het er echt niet in past. Het is een proces van voortdurende heroverweging, waarbij je oude aannames loslaat en nieuwe mogelijkheden ontdekt.
Zonder twijfel zou de puzzel nooit compleet worden.
Twijfelen is denken en dat is waar Octavio Paz, een Spaanse dichter, filosoof en nobelprijswinnaar over schreef. Van hem is de uitspraak ‘Aprender a dudar es aprender a pensar’ oftewel, ‘leren twijfelen is leren denken.’ En in dat denken van Octavio Paz speelt twijfel een cruciale rol. Hij beschouwde het vermogen om te twijfelen als de manier om je los te maken van dogma’s, tradities en vooringenomen waarheden. Paz geloofde dat denken begint met vragen stellen, en dat twijfel de aanjager is van kritisch denken.
Paz zag twijfel ook als een vorm van creativiteit. In zijn werk laat hij zien dat juist de spanning tussen zekerheid en onzekerheid leidt tot nieuwe inzichten. Zijn benadering daagt uit om niet bang te zijn voor twijfel, maar het te zien als een kans om te groeien.
Zonder twijfel zou de puzzel nooit compleet worden. Als je denkt dat elk stukje direct past zonder kritisch te kijken, zul je nooit het volledige beeld zien. Net zo is het in het denken: twijfelen betekent niet dat je faalt, maar dat je ruimte maakt voor nuance, voor diepgang. Het is het vermogen om je gedachten en overtuigingen te herschikken totdat ze in een groter geheel passen.
Als een leerling een antwoord gaf, goed of fout, riep ik vaak terug: ‘Weet je het zeker?’
Luc Stevens, onderwijsfilosoof zei eens ‘echt ontmoeten vraagt om kwetsbaarheid en openheid’. Kwetsbaarheid is durven erkennen dat je het niet weet, het durven loslaten van zekerheden en openstaan voor nieuwe perspectieven. Twijfel is dan een waardevolle houding, een manier om jezelf en anderen beter te begrijpen en daarmee dus een ongelooflijk waardevolle eigenschap om te leren aan onze leerlingen, vooral ook door het ze voor te leven.
Als een leerling een antwoord gaf, goed of fout, riep ik vaak terug: ‘Weet je het zeker?’ In het begin gingen ze ervanuit dat ik mijn vraag stelde omdat ze het waarschijnlijk verkeerd hadden gezegd en herstelden dan maar. Verderop in het jaar klonk het steevast ‘ja’ of ‘ik denk het wel’. Het mooiste was hem terugkrijgen. Een whiteboardmarker leeggeschreven presenteerde ik een eindantwoord vol trots. ‘Weet u dat zeker?’, zei dan een bijdehandje met een dikke grijns. Reken maar dat we getwijfeld hebben over onze antwoorden, maar uiteindelijk de juiste hebben bedacht. Zo liet ik zien dat twijfelen niet zwak is, maar kritisch leert kijken op je eigen denken. Het is kwetsbaarheid zonder oordeel. Een waardevolle les, niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor onszelf.
Danny Weeda is directeur van een kleine familiaire middelbare school. Hij heeft bijna twintig jaar voor de klas gestaan en staat nog steeds in goed contact met de leerlingen van zijn school. Met zijn frisse kijk op onderwijs stelt hij vaak en graag de vraag: waarom? Dat geeft mooie gesprekken en discussies die soms uitmonden in een artikel of column. ‘De wijze waarop de jeugd zich een weg baant door het leven is een eervol iets om getuige van te zijn en geeft verhalen voor het leven.’
