Denk aan de monteur die je auto weer op weg helpt, jouw favoriete kapper, of de chef-kok die je lievelingsgerecht op tafel zet. Deze onmisbare vakmensen hebben vaak één ding gemeen: hun carrière begon op het vmbo. Dit jaar viert het vmbo zijn 25-jarig jubileum. Al een kwart eeuw is het dé plek waar talent en vakmanschap tot bloei komen.
Met 1150 vmbo-locaties en 188 beroepsgerichte keuzevakken is het vandaag de dag lastig voor te stellen dat dit onderwijs er ooit anders uitzag. In 1999 werd het vmbo geïntroduceerd, een grote operatie! De oude lbo-, vbo- en mavo-structuren werden samengevoegd, ook het leerwegondersteunend onderwijs (LWOO) werd toegevoegd, waarmee speciaal onderwijs onder de vleugels van het vmbo kwam.
De basis voor deze herstructurering werd gelegd door de commissie-Van Veen. Het doel? Het onderwijs arbeidsmarktgerichter maken en een duidelijke verbinding leggen tussen theoretische en praktijkgerichte vakken. De nieuwe examenprogramma’s en leerwegen die in 1996 werden geïntroduceerd, brachten meer structuur in het onderwijs. In 2016 volgde een volgende mijlpaal: de invoering van profielen, waarmee het vmbo verder werd aangepast aan de arbeidsmarkt en veranderende onderwijsbehoeften, met daarbij een sterke focus op praktijkgericht leren.
Van krijtjes naar tablets: een moderne transformatie
Het vmbo heeft in 25 jaar tijd een indrukwekkende transformatie doorgemaakt. Lessen met krijtjes en ouderwetse vakken als materiaalkennis en machineschrijven, hebben plaatsgemaakt voor moderne profielen, praktijkgerichte keuzevakken, digitale leeromgevingen en tablets.
Een belangrijke stap in deze ontwikkeling was de invoering van vmbo-profielen in 2016. Tessa van Dorp, teamleider bij het Ministerie van OCW, was nauw betrokken bij deze hervorming. ‘De overgang van meer dan dertig examenprogramma’s naar gestroomlijnde profielen zoals Bouwen, Wonen en Interieur (BWI), Produceren, Installeren en Energie (PIE), en Zorg en Welzijn was een enorme operatie,’ vertelt ze.
Volgens Tessa bracht de wijziging uitdagingen met zich mee, zoals verouderde vakken en zorgen over de aansluiting met het mbo. Toch was ze onder de indruk van de professionaliteit en flexibiliteit van vmbo-docenten: ‘Hun insteek was: “Mijn vak is om jonge mensen te helpen op weg naar een plek in de maatschappij.”’
De stereotype profielkeuze blijft een aandachtspunt. ‘Bij PIE zitten nog steeds bijna alleen jongens, en Zorg en Welzijn trekt vooral meiden,’ merkt Tessa op. Hoewel het doorbreken van genderpatronen geen expliciet doel was, had ze gehoopt dat de nieuwe structuur hier meer invloed op zou hebben.
Vooroordelen en trots
Ondanks de successen kampt het vmbo met hardnekkige vooroordelen. Hoewel 50 tot 60% van de Nederlandse basisschoolleerlingen naar het vmbo doorstroomt, voelen veel leerlingen zich niet gewaardeerd. Leerlingen van de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen worden vaak weggezet als ‘praktisch, maar niet theoretisch onderlegd’. Daarnaast bestaat het misverstand dat vmbo-leerlingen minder intelligent of ambitieus zouden zijn dan hun havo- of vwo-genoten. Deze beeldvorming kan een negatief effect hebben op het zelfvertrouwen van jongeren. Zoals NOS Stories het samenvatte: ‘Je wordt op het (v)mbo al snel gezien als dom.’
Dat is onterecht, zeker als je bedenkt hoe essentieel vmbo-geschoolde vakmensen zijn voor onze maatschappij. Denk aan alle vakmannen en -vrouwen die dagelijks zorgen dat onze infrastructuur blijft draaien, dat onze ouderen goed verzorgd worden, en onze huizen bouwen.
De rol van de docent: meer dan lesgeven
Het zijn vooral docenten die het verschil maken. In 25 jaar is hun rol veel breder geworden. Een vmbo-docent is niet alleen vakdocent, maar ook mentor, coach en begeleider. Ze helpen leerlingen niet alleen hun vaardigheden te ontwikkelen, maar ondersteunen hen ook bij het maken van belangrijke keuzes voor de toekomst.Daarnaast is er steeds meer aandacht voor vakoverstijgend werken en thema’s als taal en burgerschap. Zoals Tessa benadrukt: ‘De ontwikkeling van de leerling komt op de eerste plaats, en niet het eigen vak zoals op de havo of vwo. Het is die praktische, oplossingsgerichte mentaliteit die het vmbo zo bijzonder maakt!’
Een toekomst met vertrouwen
Het vmbo blijft relevant en noodzakelijk, zowel voor de arbeidsmarkt als voor de doorstroom naar het mbo. In 2023 deden maar liefst 86.389 vmbo-leerlingen examen. Trots uitstralen en succesverhalen delen is daarom essentieel om het imago van het vmbo te verbeteren. Scholen zetten steeds vaker positieve rolmodellen in om te laten zien wat het vmbo te bieden heeft.
Kortom: een ode aan het vmbo
Het vmbo is al 25 jaar een onmisbare schakel in de toekomst van jongeren. Met praktijkgericht leren, volop persoonlijke begeleiding en een breed aanbod aan profielen bereidt het leerlingen voor op het mbo én een plek in de maatschappij. Ondanks vooroordelen blijft het vmbo dé plek waar talent en vakmanschap tot bloei komen – een ode aan deze vakmensen van morgen!
Meer weten?
Bezoek vmbo25jaar.nl voor inspirerende verhalen zoals vmbo-parels, podcasts en wekelijkse updates over 25 jaar vmbo!
