De burgemeester komt steeds vaker in het nieuws, en dan niet als het gaat om het uitreiken van bloemen of het openen van gebouwen. Het aantal berichten in de media die gaan over een burgemeester die in het land ingrijpt om de openbare orde te bewaken stijgt de laatste jaren. Dit gaat dan bijvoorbeeld om het sluiten van panden en woningen na een drugsvondst in steden, het verbieden van de aanwezigheid van voetbalfans bij wedstrijden, het uitbreiden van politiebevoegdheden zoals preventief fouilleren of het verbieden van demonstraties. Burgemeester John Jorritsma van Eindhoven deed dit onlangs nog met een demonstratie van Pegida – een extreemrechtse organisatie die voornamelijk demonstreert tegen de islam in Europa. De veiligheid en openbare orde kon niet worden gegarandeerd. Het lijkt erop dat de rol van burgemeester steeds meer wordt bepaald door vraagstukken die gaan over de openbare orde en (georganiseerde) misdaad. De burgemeester van Haarlem, Jos Wienen, moest in oktober vorig jaar zelfs onderduiken na aanhoudende bedreigingen aan zijn adres. Mogelijke oorzaak van deze bedreigingen zou de harde maatregelen tegen criminaliteit zijn die hij doorvoerde. Zo sloot Wienen een clubhuis van motorclub Hells Angels. Dit is de motorclub die onlangs nog landelijk verboden werd na een uitspraak van de rechter.
De burgemeester heeft de openbare orde in zijn portefeuille. Hij is daar dus verantwoordelijk voor binnen de gemeente. De Raad van State gaf onlangs nog een advies over een mogelijke uitbreiding van bevoegdheden van de burgemeester met betrekking tot de openbare orde. Deze taak zou moeten worden uitgebreid met ‘het voorkomen en bestrijden van criminele activiteiten’. Deze uitbreiding aan de openbare orde kant van het ambt zal ten koste gaan van zaken als privacy. Een eventuele opwaardering van de burgemeester tot sherifflijkt daarmee goed te analyseren zijn met het dilemma van de rechtsstaat. Moet de focus van de burgemeester in Nederland meer liggen bij het handhaven van de openbare orde of juist bij het beschermen van onze rechten?
