Behandel jij weleens een onderwerp in de klas waar verhitte discussies over bestaan? Binnenkort vind je in de methode De wereld van de nieuwe werkvorm ‘botsende belangen’. Deze praktische opdrachten helpen leerlingen om meerdere kanten van een (maatschappelijke) kwestie te zien, hierover te praten en zo een onderbouwde mening te vormen. Maar er staat ook een nieuwe uitdaging voor jou als docent in, laat auteur en aardrijkskundedocent Thijs van Manen weten.
Bij het vak aardrijkskunde komen regelmatig controversiële onderwerpen aan bod. Thema’s die sterke gevoelens opwekken en soms zelfs groepen mensen verdelen. De klimaatcrisis, bijvoorbeeld. Of migratie en multiculturaliteit. Als leraar is het aan jou om het thema op een genuanceerde manier uit te leggen, zodat leerlingen begrijpen wat er speelt.
Veel schreeuwen, niet luisteren
Maar daar stopt het niet, legt Van Manen uit. Als docent aardrijkskunde en debatteren schreef hij de werkvorm ‘botsende belangen’ en is hij een groot voorstander van stevige discussies in de klas. “Het is prima om de thema’s te kennen, maar net zo belangrijk om erover te kunnen praten en te snappen dat zo’n onderwerp complex is, zodat je er nuance in kunt aanbrengen,” zegt hij. “In de maatschappij wordt nogal veel geschreeuwd en niet goed geluisterd.”
Dat merkt hij soms ook in de klas. “Op school komen verschillende groepen samen: ik heb leerlingen die in een boerderij wonen en in de stad. Vaak vinden ze allemaal wel wat, vooral door ouders en omgeving, maar weten ze moeilijk te onderbouwen waarom ze iets vinden,” zegt de docent. “Hun doel in een discussie is vaak de ander overtuigen en daarvoor hoef je niet te luisteren. Als je wél leert luisteren, kun je verbindingen en overeenkomsten vinden en elkaar ergens in het midden ontmoeten. Heel belangrijk, aangezien sommige thema’s polariserend kunnen zijn.”
School is volgens hem dé plek om te leren discussiëren en luisteren. “Juist op school komen allerlei thema’s en meningen aan bod. Het is nog een van de weinige plekken waar er ruimte is om onder begeleiding met elkaar de discussie aan te gaan; een goed moment dus om deze vaardigheid aan te leren. Als ze het op school niet gaan leren, waar dan wel?”
Voor of tegen?
In de werkvorm Botsende belangen werken leerlingen daarom aan vaardigheden als discussiëren, inlevingsvermogen en onderzoeken. “In eerst instantie gaan we een thema inventariseren, bijvoorbeeld of er tussen Arnhem en Nijmegen gebouwd moet worden. Welke mensen zijn voor en tegen? Wat zijn die voors en tegens? Welke belangen zijn er? Vervolgens onderzoeken we wat ze zelf vinden. Omdat leerlingen het moeilijk vinden om meteen al een onderbouwde mening te hebben, doen we rollenspellen waarbij al een bepaalde mening wordt opgelegd.”
Jouw rol als leraar
En dan is er natuurlijk jouw voorbeeldfunctie als leraar in het gesprek. Hoe stel je je op? Hoe start en leid je de discussie? Daar ligt een nieuwe uitdaging voor jou als docent in de vernieuwde methode, laat Van Manen weten. Hij deed een masteronderzoek naar de rollen die leraren kunnen aannemen in het gesprek in de klas over controversiële onderwerpen en heeft deze bewust in de werkvorm opgenomen. Je kunt hiermee jezelf uitdagen om een sturende positie aan te nemen in het debat.
Vier rollen
Er zijn grofweg vier rollen, namelijk neutraal, gebalanceerd, de advocaat van de duivel en betrokken.
Bij de neutrale rol faciliteert de leraar de discussie, maar mengt zich er niet in. Bij de gebalanceerde rol laat de leraar de verschillende kanten van het verhaal zien zonder zelf kleur te bekennen. De leraar neemt bij de rol van de advocaat van de duivel de tegengestelde positie van de leerlingen in om zo de discussie op te wekken. Een leraar die de betrokken rol aanneemt bekent kleur door zijn of haar eigen mening kenbaar te maken. “Het curriculum ontwikkel je samen met leerlingen, niet per definitie neutraal of advocaat van de duivel.”
Tips voor het werken met de nieuwe De wereld van
Van Manen hoopt dat zijn werkvorm leerlingen én leerkrachten uit hun schulp lokt om zelfverzekerd ‘lastige’ thema’s aan te vliegen. Hij heeft twee tips voor als je aan de slag gaat met ‘botsende belangen’ in de vernieuwde De wereld van:
- “Dit klinkt voor de hand liggend, maar de belangrijkste tip is: ga het gewoon doen. Er zijn leraren die het lastig vinden om controversiële thema’s aan te snijden en de discussie te leiden. Volg daarom de opbouw zoals deze in de methode staat. Daar is namelijk over nagedacht zodat leerling én leraar stapsgewijs vertrouwd worden met de stof.”
- “Blijf niet in één rol zitten. In de docentenhandleiding staan de verschillende rollen die je kunt aannemen in een discussie uitgelegd. Het is heel handig deze rollen goed te beheersen, zodat je kunt wisselen naar de behoefte van de leerlingen. De één is niet beter dan de ander, maar kan wél passender zijn.”
