In Nederland heeft bijna drie procent van de kinderen autisme. Grote kans dat jij ook een leerling met autisme in de klas hebt of hebt gehad. Toch bestaan er over autisme nog veel misvattingen. De missie van autisme-expert Ilonka van der Sommen is dan ook dat alle kinderen en volwassenen met of zonder autisme gelijke kansen krijgen. Niet alleen in hun persoonlijke leven, maar ook zeker in de klas. ‘Probeer als docent altijd te kijken naar hoe een leerling kan floreren.’
Ilonka van der Sommen is onder andere docent aan Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg (OSO). Ze geeft binnen de master Educational Needs les over autisme aan leerkrachten in het primair onderwijs tot docenten in het mbo en hbo. Daarin staat bewustwording over autisme en je eigen handelen als onderwijsprofessional centraal.
Bewust zijn over opvattingen en stereotype denken
Ilonka: ‘Mijn boodschap aan docenten is altijd: wees je bewust van je eigen opvattingen en stereotype denken over autisme en hoe deze invloed hebben op de verwachtingen naar een kind. Als je als docent baalt wanneer een kind met autisme in de klas komt, dan staat dat kind meteen met 1-0 achter. Probeer eerst te kijken naar wie het kind is en welke mogelijkheden er zijn. Ook kinderen met autisme zijn niet allemaal hetzelfde. Het is bijvoorbeeld een misvatting dat alle kinderen met autisme naar het speciaal onderwijs gaan.’
Elk brein werkt verschillend, ook dat van iemand met autisme
Zo is het ook een misvatting dat ieder kind met autisme altijd veel weet over één specifiek onderwerp. Of dat leerlingen met autisme niet sociaal zijn. ‘Waar ik naartoe wil, is meer bewustzijn over neurodiversiteit. We hebben allemaal een ander brein en hoe zorgen we er met elkaar voor dat iedereen onderwijs kan genieten en deel uitmaakt van de maatschappij? Dat klinkt misschien als een utopie, maar daar kunnen we met elkaar wel voor gaan.’
Ga met elkaar in gesprek over autisme
Sommige kinderen met autisme zoeken juist prikkels op, terwijl anderen prikkels het liefst vermijden. Hoe kom je er als docent achter wat de juiste aanpak is? ‘Zorg in elk geval dat je niet te snel conclusies trekt. Ga met elkaar in gesprek, stel vragen, luister naar het kind en de ouders en breng samen in kaart wat nodig is. Hoe werkt de prikkelverwerking? Waar heeft het kind behoefte aan? Wie uit het netwerk kun je inschakelen als het niet goed gaat? Het is onnodig om te denken dat iemand met autisme niet kan meepraten of dat je voorzichtig moet zijn. Er is een grens tussen bescherming en betutteling. Je hoeft niet alles voor te doen. Het leven bestaat uit leren door doen, ervaren en het nog eens proberen.’
Rolmodellen dragen bij aan realistisch beeld over autisme
Er is steeds meer bekendheid over autisme. Boeken, films, documentaires en ook rolmodellen in de media dragen daar zeker aan bij. ‘Die representatie van autisme is belangrijk. Zeker door bekende Nederlanders met autisme, zoals presentator Filemon Wesselink, die daar op televisie over vertelt.’ Volgens Ilonka speelt storytelling daarin een belangrijke rol, want door persoonlijke verhalen krijg je een goed en realistisch beeld van autisme. En dat is ook voor jou als docent leerzaam. ‘Je kunt veel leren van lezingen, cursussen en opleidingen over autisme, maar betrek daarbij dan ook mensen met autisme. Dat heeft pas écht impact. Met de website Niet over ons zonder ons en de gelijknamige hashtag op sociale media wordt daarnaar gestreefd.’
Aandacht voor zelfmanagement
Het is ook belangrijk dat een leerling met autisme zichzelf goed leert kennen, meent Ilonka. Ook daar kun je als docent in meedenken. ‘Hoe beter een leerling zichzelf kent met al z’n hebbelijkheden en onhebbelijkheden, hoe mooier de wereld kleurt. Thuis en op school kun je allerlei aanpassingen doen, maar als je een keer naar het theater gaat heb je misschien geen stressballetje of zitkussen bij je. Het is voor een leerling goed om te weten wat nog meer werkt en hoe je daar zelf invloed op kunt uitoefenen. Het is belangrijk om in het onderwijs al van jongs af aan aandacht te hebben voor zelfmanagement.’
Wees als docent niet bang om fouten te maken
Ilonka spreekt regelmatig docenten die het spannend vinden om het gesprek of de confrontatie met een leerling met autisme en ouders aan te gaan. ‘Dat is niet nodig, want in een goede relatie mag het af en toe knallen. Mijn oproep is dan ook: ga het gesprek aan en betrek het hele netwerk erbij. Het blijft mensenwerk.’
Wil je meer te weten komen over hoe het is om te leven met autisme? Een paar tips van Ilonka van der Sommen:
- De website sensonate.nl leert je alles over prikkelverwerking bij mensen met autisme.
- In het boek Autisme, samen aan de slag! geeft Ilonka van der Sommen praktische handreikingen voor de samenwerking tussen leerling, leerkracht en begeleider.
- Zjos Dekker en Bianca Toeps zijn twee vrouwen met autisme en ze zijn zeer actief op Twitter. Daar geven ze volgers een persoonlijk kijkje in hun leven.
- In de vierde aflevering van het televisieprogramma Boerderij van Dorst komt onder andere presentator Filemon Wesselink op bezoek. Hij vertelt hoe het is om autisme te hebben.
- Nog meer tips? Kijk op de website a-typist.nl voor documentaires, films en boeken.
Heb jij ervaring met leerlingen met autisme in de klas? En hoe zorg jij dat deze leerlingen kunnen meedoen? Deel een reactie via het formulier.
