Autonomie is de zelfbeschikking van het individu of van een natie zonder overheersing door een andere entiteit. In het onderwijs zorgt autonomie voor meer betrokkenheid en een betere motivatie bij docenten en daarmee voor betere leerprestaties van de leerlingen. In dit artikel lees je wat Nederland op dit gebied kan leren van het Finse onderwijs.
‘Jij als leerkracht bent de belangrijkste factor als het gaat om de kwaliteit van het onderwijs en daarmee de ontwikkeling van de kinderen in de klas’, hoe vaak heb je dat wel niet gehoord? Je zou dan dus ook meer tijd en ruimte moeten krijgen om lessen zelf vorm te geven zodat je opdrachten kunt afstemmen op de individuele leerlingen. Onderzoek wijst namelijk uit dat docenten die een dergelijke autonomie ervaren, zoals bijvoorbeeld in Finland het geval is, doorgaans gelukkiger en enthousiaster zijn. Dat komt ten goede aan de leerprestaties van leerlingen.
Finland als voorbeeld
Het Finse onderwijssysteem gaat uit van het idee dat je als leraar tijd en energie moet hebben om op eigen initiatief lessen van hoog niveau te ontwikkelen goed aansluiten op het leren van de leerlingen. In Finland doen leerlingen onder de zestien jaar geen gestandaardiseerde toetsen en examens. Daardoor leren ze in een angstvrije omgeving waarin creativiteit en eigen initiatief worden aangemoedigd. Leraren ontwikkelen zelf opdrachten voor leerlingen. Het systeem werpt vruchten af: zestig procent van Finse leerlingen stroomt door naar een universiteit. Wie in Finland leraar wil worden, moet overigens wel een academische opleiding hebben voltooid.
Basis van autonomie
Dat laatste is in Nederland niet zo, maar waar het vooral om draait is dat je jezelf als leerkracht een houding van levenslang leren eigen maakt; altijd op zoek naar het geven van zo goed mogelijk onderwijs. Dat je jezelf afvraagt: Wat kan ik doen om dit kind en deze groep optimaal te helpen? En welke kennis heb ik nodig om deze vragen (nog) beter te beantwoorden? Deze reflectieve houding ten opzichte van het vak vormt een wezenlijk onderdeel van het komen tot onderwijsverbetering en vormt de basis van autonomie. Om dat als Nederlandse leerkracht te ervaren, zal de schoolleiding een omgeving moeten creëren waarin je de ruimte krijgt.
Krachtiger dan maatregel
Door de autonomie te vergroten, voel jij je als leraar meer verantwoordelijk voor de inhoud van je les. Leerlingen merken dat en dat verbetert de leerprestaties. Meer onafhankelijkheid stelt je als leerkracht in staat om binnen de door het Nederlandse onderwijssysteem gestelde kaders je eigen keuzes te maken in de pedagogische en didactische aanpak in de lespraktijk. Die autonomie is in de basis dan ook een krachtigere onderwijsmethode dan de zoveelste maatregel voor onderwijsvernieuwing. Veel van de getroffen maatregelen leveren volgens leerkrachten extra werk op, zonder dat ze iets toevoegen aan de kwaliteit van het dagelijks handelen. Wat Nederland dus van Finland zou kunnen leren, is dat een duurzame schoolontwikkeling begint bij een autonome leerkracht.
Hoe is het gesteld met jouw autonomie als leerkracht? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
