Hoe geef je betekenisvol les aan kleuters? Stichting Jong Leren helpt leerkrachten met een andere kijk op lesgeven aan het jonge kind. Door vooral te kíjken naar de leerling, te realiseren wat het kind nodig heeft en het handelen en de leeromgeving in de klas daarop aan te passen.
Stan Put is onderwijsadviseur bij OnderwijsAdvies. Hij sprak met zijn collega Mia Versteegen (adviseur en specialist jonge kind bij OnderwijsAdvies) en Dorien Hulsebosch (trainer en coach bij stichting Jong Leren) over hoe zij samen leerkrachten in de onderbouw helpen de leeromgeving van kinderen betekenisvol te maken.
Al een aantal jaar werken Mia Versteegen en Dorien Hulsebosch intensief samen in leertrajecten. Wanneer ik ze ontmoet en vraag naar wat ze samenbracht, is het unanieme antwoord: ‘Passie voor goed onderwijs voor alle partijen; voor de leerlingen, de leerkrachten en de schoolleiding.’ Een mooi begin van een gesprek over het werk en de missie van deze twee vakidioten in de onderbouw van het basisonderwijs.
Krachten bundelen
Het begint bij een ontmoeting op een school waar Mia en Dorien vanuit hun eigen context observaties verrichten in groepen. Ze raken in gesprek over het vak en dan met name over het aanbod in de onderbouw van scholen. Ze besluiten hun krachten te bundelen en gaan aan de slag met hun missie.
Van losse lesjes naar een beredeneerd aanbod
In de gesprekken met de leerkrachten krijgen Mia en Dorien informatie over hoe er vanuit spel naar leren wordt gekeken. Al gauw blijkt dat de leerkrachten prima weten wat ze willen, maar de weg een beetje kwijt zijn. De leerkrachten geven aan om vanuit betekenis met de leerlingen te willen werken, ze te laten spelen, samen met ze te spelen en ze te laten leren. Alleen, het loslaten van de regels, de methode en varen op je eigen echte leerkrachtenkompas en kennis, hoe doe je dat ook alweer?
Werk vanuit een visie
Mia en Dorien stellen voor om te gaan werken vanuit een visie. ‘Wat betekent dit voor het handelen in de praktijk?’, ‘Waar staan jullie voor?’, ‘Hoe willen jullie het in je groep/bouw en hoe ziet jullie onderbouw er over 4 jaar uit?’, ‘Droom!’ Met vragen en antwoorden nemen Mia en Dorien de leerkrachten mee op avontuur. Een avontuur waarin wetenschappelijk onderzoek, theorie en praktijk elkaar vinden. Samen leren door met elkaar te kijken hoe onderwijs betekenisvol wordt. Een reis naar de toekomst, zonder belemmeringen om van daaruit te bouwen. Dorien heeft hiervoor een metafoor: ‘We zitten met zijn allen in een grote kano. Onze blik is op de toekomst en de rug is gericht op het verleden.’
Wat je vandaag ziet, zet je in voor het handelen van morgen
Om te komen tot een beredeneerd aanbod zijn er stappen nodig. Allereerst zoomt Mia in op de omslag in het denken bij de leerkracht. Niet het aanbod staat centraal, maar de leerling wordt centraal gesteld. Hierin benoemen Mia en Dorien de kracht van het ‘zien’. Alles wat je vandaag ziet, zet je in voor het handelen van morgen in je groep. ‘Wat zie je en wat betekent dit voor je handelen in de groep, met deze leerling(en)?’ Hiermee zoom je iedere keer in op waaróm je iets doet. Dit komt de groei en ontwikkeling van de leerlingen ten goede. Vanuit deze werkwijze kun je zeer goed beredeneren waarom je bepaalde keuzes maakt in het onderwijsleerproces en het aanbod voor de kinderen. Dat komt ook weer van pas wanneer je verantwoording aflegt over het leren.
Betekenisvolle leeromgeving
Mia neemt de leerkrachten mee om te komen tot een beredeneerd aanbod vanuit spel. Leidend is het betekenisvol maken van die leeromgeving. Dit is een randvoorwaarde. Hierin is het van groot belang om te kijken naar wie jouw kinderen zijn, uit welke cultuur zij komen en welke onderwerpen er spelen. Het is leuk om bij het thema ‘winter’ een iglo neer te zetten om in te spelen. Hoe betekenisvol is dat voor jouw doelgroep? Vanuit betekenis gaan kinderen als vanzelf spelen en leren, waardoor het leerproces veel sneller in gang wordt gezet. Dit is zeker van groot belang bij bijvoorbeeld taalzwakkere kinderen. Hoe groter de betekenisvolle context, des te groter de kans op spelend leren. Uiteraard faciliteert de leerkracht dan in leeromgeving, spel/hoeken, differentiatie en leertaal.
Duurzame verandering
Dorien is vanuit haar coachende rol binnen de stichting verantwoordelijk voor het verankeren van de veranderingen. ‘Een verandering heb je niet voor elkaar in twee of drie bijeenkomsten onder leiding van een adviseur. Een verandering kost tijd, vergt oefening, je moet feedback krijgen of geven en vertrouwen opbouwen met elkaar.’
Positie pakken en kleur geven!
Dat de leerkrachten enthousiast zijn, blijkt uit hun reacties gaandeweg het traject. ‘Ik krijg mijn vak weer terug’, ‘Ik heb weer vertrouwen in mijn kijk op het onderwijs’, ‘De theorie gekoppeld aan de praktijk geeft fijne handvatten om op te bouwen’. Het zijn wat zinnen die leerkrachten teruggeven aan Mia en Dorien tijdens en na het traject.
En dat het werkt blijkt. Meerdere scholen van Jong Leren werken inmiddels samen met Mia en Dorien. Als ik als laatste vraag wat de leerkracht van de toekomst in zich moet hebben zijn ze weer unaniem:
- Leerkracht, pak je positie/vak en geef kleur!
- Ken de leerlijnen van je groep(en).
- Kijk wie je voor je hebt en heb vertrouwen!
Ik heb er alle vertrouwen in dat Mia en Dorien nog lang niet klaar zijn met hun missie!
Meer informatie?
Het onderwijs in de groepen 1,2 (3) is wezenlijk anders dan in de andere groepen van de basisschool. Veel leraren kunnen een steuntje in de rug daarom goed gebruiken. Wil je meer weten over de mogelijkheden? Neem contact op met Mia Versteegen via m.versteegen@onderwijsadvies.nl.
Hoe bepaal jij een goed spel- en leeraanbod voor leerlingen in groep 1, 2 en 3? En werk je vanuit een visie? Deel je tips met collega’s via onderstaand reactieformulier.
