Een crisis vraagt om creatieve oplossingen; dat geldt ook voor het slepende lerarentekort. Op dit moment missen we zo’n 13.000 leraren. Het onderwijs doet er alles aan om zo goed mogelijke lessen aan te bieden. Dat leidt tot noodgedwongen, maar innovatieve oplossingen voor het lerarentekort.
Betalen voor de lerarenopleiding
Meer dan de helft van de studenten op lerarenopleidingen krijgt al vóór het afstuderen een betaalde baan aangeboden op hun stageschool, onderzochten journalisten namens De Groene Amsterdammer, Het Onderwijsblad en Trouw. Dat klinkt positief, maar studenten die ‘vroegtijdig’ voor de klas worden gezet, voelen zich vaak niet capabel genoeg, ervaren weinig tot geen begeleiding en lopen studievertraging op.
Scholen ‘plukken’ dus gretig van de opleidingen, maar dat is niet de enige manier waarop scholen hun oren en ogen openhouden voor toekomstig personeel. Zo betaalde het Johannes Fontanus College in Barneveld de lerarenopleiding van een leerling, op voorwaarde dat deze in de toekomst aan de slag gaat als natuurkundedocent op de school.
Het zijn overigens niet alleen scholen die (beginnende) leraren aan zich proberen te binden met voordelen. BNNVARA’s Kassa deed een boekje open over hoe detacheringsbureau’s adverteren met lease-auto’s, laptops en zelfs het betalen van een deel van de huur voor invalkrachten, om deze vervolgens tegen flinke bedragen uit te zenden naar scholen.
Leerkrachten uit het buitenland
Dan is er nog het buitenlands potentieel. De Volkskrant meldde in 2018 dat het aantal buitenlandse leerkrachten dat in Nederland wil werken toeneemt. Dit betekent overigens niet dat zo’n wens altijd vervuld kan worden. De Indische Buurtschool in Amsterdam kreeg volgens Kassa een sollicitatie van een ervaren leerkracht uit Suriname, waar juist een lerarenoverschot is. De IND stelt een Surinaams lerarendiploma echter niet gelijk aan een Nederlands pabodiploma, waardoor de leerkracht (nog) niet zelfstandig mag lesgeven.
Voor Oekraïense leerkrachten is het daarentegen juist makkelijker geworden om in Nederland voor de klas te staan. In verband met de urgente opvang van Oekraïense vluchtelingenkinderen op scholen, worden momenteel op veel scholen Oekraïense leerkrachten ingezet. Zij hebben vanaf 1 april 2022 geen werkvergunning meer nodig om in Nederland te werken en kunnen zelf lesbevoegdheid aanvragen bij DUO, dat in de meeste gevallen toegekend wordt (zij het in aangepaste vorm). Schoolbesturen hoeven alleen een melding bij het UWV te doen. Daarnaast mag het schoolbestuur voor het voortgezet onderwijs een leraar tijdelijk onbevoegd aanstellen.
Creatieve ondernemers springen bij
Waar in de ene sector een tekort is, is in de andere een overschot: tijdens de coronacrisis zaten veel creatieve vakmensen zonder werk. Dat inspireerde ondernemer Bas Antonis om Qrabbl op te richten, een digitaal platform waar basisscholen een leerkracht kunnen boeken voor één dag of een langere periode. De leerkrachten komen uit allerlei hoeken van het creatieve werkveld, van dansdocenten tot theatermakers en beeldend kunstenaars. Zij gaan met of zonder bevoegdheid aan de slag, al wordt er wel om leservaring en een VOG-verklaring gevraagd. Het platform heeft daarnaast een eigen opleidingsprogramma om leerkrachten te ondersteunen.
Een ander voorbeeld van hulp uit onverwachte hoek is educatief jongerencentrum College ‘53 in de Rotterdamse wijk Pendrecht, dat vorig jaar een groep 8 overnam. De klas zat zonder leraar en kwam een dagdeel per week op locatie bij College ‘53 om daar een les te volgen. Het jongerencentrum, dat bijlessen, huiswerkbegeleiding en workshops geeft, koppelde de les van school aan hun eigen kennis en thema’s. Ze gebruikten de lestijd om de leerlingen voor te bereiden op de middelbare school. Dat beviel zo goed, dat nu alle groepen 8 in Pendrecht datzelfde lesaanbod krijgen (met hun eigen leerkracht erbij).
Hybride docenten uit het bedrijfsleven
Er zijn in Nederland zo’n 50.000 docenten die hun baan combineren met een andere baan. Daarnaast denkt een op de vijf hoogopgeleide werknemers aan lesgeven, blijkt uit onderzoek van Expertisecentrum Hybride Docent. Het gaat dan bijvoorbeeld om een accountant die één dag in de week economie geeft of een programmeur die informatica geeft. In het middelbaar beroepsonderwijs is sprake van hybride docentschap in de vorm van vakmensen uit het bedrijfsleven die hun toekomstige collega’s opleiden. Met name in de techniek is de vraag naar deze hybride docenten groot.
Initiatiefnemer van het expertisecentrum Marius Blinkers zegt in het AD dat het onderwijs en het bedrijfsleven elkaar nog niet altijd weten te vinden. ‘(…)Het is nog niet mogelijk om op een soepele manier hybride docent te worden’, aldus Blinkers. Dat blijkt ook uit een interview van werkgeversorganisatie VNO-NCW met oud-scheepsbouwer Tom Biegstraaten, die na 25 jaar in het vak wilde overstappen naar het onderwijs. In zijn carrière leidde hij honderden leerlingen op in zijn vak, maar om docent op een technische middelbare school te kunnen worden, doorliep hij de volledige lerarenopleiding zonder vrijstellingen. ‘Uit het bedrijfsleven, voor de klas? Het is haast onmogelijk’, zei hij hierover.
Hoe dan ook, succesverhalen van hybride docenten zijn er te over, blijkt uit datzelfde artikel. Hybride docenten ervaren over het algemeen veel werkgeluk door de afwisseling in hun werk. Zij zien het lesgeven als een uitbreiding van hun interesses en persoonlijke ontwikkeling, waardoor ze minder snel uit het onderwijs stappen.
Wat merk jij als leraar van het lerarentekort en de creatieve oplossingen om dit probleem op te vangen? Hoe gaan jullie ermee om op school? Deel je ervaringen met ons via onderstaand reactieformulier.
