De ideale les een onhaalbaar streven? Allesbehalve. Soms is een eenvoudige aanpak heel effectief. Als onderwijsadviseur bezocht wijlen Henk Witteman tientallen scholen en woonde hij honderden lessen bij. Een specifieke les, van een natuurkundedocent op het Thorbecke VO in Rotterdam, maakte op hem een diepe indruk. In dit artikel gaat Witteman in op het succes van zijn bijzondere aanpak.
Dit artikel is eerder verschenen op onderwijsvanmorgen.nl.
Deze natuurkundedocent heeft een bijzondere achtergrond. Hij is samen met zijn broer gevlucht uit Iran, waar hij al een gerespecteerd docent was. Ook in Nederland heeft hij succes met zijn bijzondere aanpak. Het succes van zijn lessen ligt in de consequente aanpak van een afgewogen lesmodel. Elke les doorloopt een aantal vaste stappen: zie het schema hieronder. De les is hierdoor optimaal effectief. Bovendien zijn de lessen motiverend voor de leerlingen omdat ze weten waar ze aan toe zijn. Vooral de laatste stap (reflectie) maakt dat leerlingen betrokken zijn bij de les en nadenken over hun rol hierbij.
Effectieve reflectievraag
Tijdens mijn lesbezoek stelde de docent een reflectievraag aan Stefan. ‘Stefan, welk cijfer geef jij jezelf voor aandacht?’. Stefan keek even bedenkelijk en zei toen: ‘Een 6, meneer’. ‘En wat zou je moeten doen om daarvoor een acht te krijgen?’. Stefan keek weer even bedenkelijk en zei toen: ‘Minder kletsen, meneer’. ‘Goed zo, Stefan, je hebt jezelf een goed advies gegeven.’ Het bijzondere van deze aanpak zit naar mijn mening in het feit dat de docent zich heel bewust is van het belang van een gestructureerde aanpak. Deze bewustheid geeft hij door aan zijn leerlingen. Het verloop van de les in zes stappen:
Stap 1: De docent geeft leerdoelen aan
De docent legitimeert de gevraagde inspanning. Hij bevraagt ook leerlingen om de zin van het leerdoel uit te leggen. Gevolg: meer motivatie bij de leerlingen.
Stap 2: De docent activeert voorkennis
Wat weten we al? Wat hebben we de vorige les geleerd? Op deze manier komt de nieuwe stof in de zone van naaste ontwikkeling (theorie van Vygotsky).
Stap 3: De docent geeft een korte instructie (circa tien minuten)
De attentieboog is op deze leeftijd niet veel langer dan twaalf minuten. Te lange instructie gaat verloren door verlies aan aandacht.
Stap 4: De leerlingen maken hun huiswerktaken in de klas (circa twintig minuten)
De leerlingen mogen samenwerken. Omdat ze weten dat ze dan van hun huiswerk af zijn, wordt er stevig doorgewerkt. De leraar loopt (coachend) door de klas.
Stap 5: Wat hebben we geleerd?
De evaluatie: de docent vraagt leerlingen aan te geven wat ze van de lesstof begrepen hebben. Hij vat de lesstof nogmaals kort samen.
Stap 6: Reflectie
Wat hebben we geleerd van het leerproces? Hoe kunnen we daar in de toekomst ons voordeel mee doen? Drie leerlingen vertellen dit voor de klas.
