Als luisteren érgens belangrijk is, dan is het wel in de klas. En dat geldt niet alleen voor de leerlingen die luisteren naar wat de docent of leerkracht vertelt. Andersom is het minstens zo belangrijk. Leerlingen hebben vaak van alles te vertellen. Ook de communicatie met je collega’s in de lerarenkamer komt dagelijks terug. Maar horen we ook echt wat de ander zegt? Laten we de ander uitpraten of komen we meteen met een oplossing? Met deze tips kun je je luisterkwaliteiten extra oefenen.
De meeste mensen leven in de veronderstelling dat ze goed kunnen luisteren. Ze laten de ander uitpraten en knikken zo nu en dan instemmend mee. Toch blijken maar weinigen in staat te zijn om echt goed te horen wat de ander zegt. Niet uit desinteresse, maar omdat onze hersenen zo werken: we kunnen namelijk zo’n vijf keer sneller denken dan praten. In gesprekken betekent dit dat een luisteraar altijd een paar stappen verder is dan de spreker. En dan ligt het risico van afdwalen en concentratieverlies natuurlijk snel op de loer. Je hoort dan nog wel van alles, maar dat is iets anders dan echt luisteren.
Wat is het belang van goed luisteren?
‘Luisteren creëert verbinding’, verklaart Charlotte de Ruyck, ‘Dat is een belangrijke voorwaarde voor leerlingen om tot leren te komen. Ook een hecht lerarenteam kan uitdagingen beter aan. En ouders die zich gehoord voelen, zijn meer betrokken bij de school.’ Echt luisteren kan ertoe leiden dat leerlingen meer durven te zeggen en de gesprekken die je hebt meer verdieping krijgen. De relatie tussen leraar en leerling zal versterken.
In het algemeen gelden er ook nog andere voordelen van goed luisteren: je krijgt meer informatie, je begrijpt de ander beter, je voorkomt misverstanden en conflicten en je verbetert de samenwerking. Alle reden dus om ons nog eens te verdiepen in de kunst van het luisteren.
Filters
Iedereen luistert anders, op zijn eigen manier, en verwerkt de ontvangen informatie anders. Met echt goed luisteren probeer je de ander zo goed mogelijk te begrijpen. Daarbij spelen onder meer ook non-verbale communicatie en inzicht in het communicatiemodel een rol. Iedereen heeft een eigen vormgegeven model: informatie gaat langs diverse filters, zoals herinneringen, waarden en overtuigingen. Zo kan er iets worden gehoord dat de spreker niet zo heeft bedoeld. Als je echt goed luistert dan probeer je de informatie achter de vraag te ontdekken. Zo zie en snap je iemands ware intentie.
Hoe kun je echt goed luisteren?
Luisteren naar iemand is dus niet iets passiefs, maar een activiteit. Het heeft alles te maken met het bewustzijn: slagen we erin om bij de ander te blijven? Proberen we de ander echt te begrijpen? Actief luisteren vraagt om empathie, geduld, rust, goed omgaan met stiltes in een gesprek.
We zetten de belangrijkste tips nog eens voor je op een rijtje:
- Maak tijd
Een leswissel van 5 minuten, of toezicht op een drukke speelplaats, zijn niet de beste momenten om een leerling aan het woord te laten. Wil een leerling iets belangrijks vertellen of vragen? Vraag hem of haar dan op een rustiger moment bij je terug te komen. Zo kan jij je volledig op het verhaal concentreren. - Stel open vragen
Je hebt een vermoeden van hoe je leerlingen zijn, maar klopt dat wel? Een meisje dat in de klas heel stil is, tettert misschien thuis haar ouders de oren van het hoofd. Alleen door open vragen te stellen, leer je je leerlingen werkelijk kennen. - Laat de leerling vertellen
Vertoont een leerling ongewenst gedrag, laat hem of haar dan vertellen waarom. Misschien zit deze leerling ergens mee. Dit wil niet zeggen dat je het gedrag goedkeurt. Erken dat het kind het moeilijk heeft, maar maak ook duidelijk dat het zich aan de regels moet houden. Een leerling die zich gehoord voelt, zal sneller meewerken. - Laat zien dat je hoort wat er wordt gezegd
Knikken, ‘hm’ zeggen of korte opmerkingen maken, stimuleren een leerling om verder te vertellen. Vat af en toe een stuk van het verhaal samen in je eigen woorden: ‘Begrijp ik goed dat…?’ Zo weet de leerling dat je zijn of haar verhaal volgt. - Geef niet direct een oplossing
Een leerling die ergens mee zit, wil in de eerste plaats erkenning dat zijn of haar emoties rond deze gebeurtenis normaal zijn. Dat creëert verbinding. Bovendien, een probleem bespreken helpt leerlingen ontdekken wat ze voelen, willen, denken – soms komen ze dan zelf met een oplossing. - Kies je woorden zorgvuldig
Weet je niet wat je moet zeggen? Zeg het eerlijk. Liever dat, dan het verkeerde zeggen. Stilte is krachtig en zorgt vaak als vanzelf voor een antwoord. - Dwing geen oogcontact af
Een leerling voelt zich kwetsbaar. Een leraar die hem/haar nadrukkelijk aankijkt, versterkt dat gevoel. - Wees waakzaam
Een leraar kan niet de hele dag uitgebreid naar alle leerlingen luisteren. Dat is ook niet nodig: voor sommigen is een complimentje al voldoende erkenning. Denk je dat een leerling echt een luisterend oor nodig heeft? Vraag deze leerling dan na de les hoe het gaat.
Wat is jouw ervaring in het gesprek met leerlingen? Heb je tips die je graag wilt delen? Laat het weten via het reactieformulier.
