Er kan nog wel het een en ander worden verbeterd in het onderwijs. Docenten willen dat ook best – zelfs graag – zelf doen, maar dan moeten de randvoorwaarden om dat te kunnen wel beter op orde zijn. Dat blijkt uit ‘De Staat van de Leraar’: het onlangs verschenen rapport waarin leraren hun eigen beroep onder de loep nemen. In dit artikel de belangrijkste bevindingen op het gebied van autonomie, werkbeleving en de staat van de beginnende leraar.
De Staat van de Leraar is tot stand gekomen aan de hand van literatuurstudie, een online vragenlijst (700 respondenten) en zes één-op-één gesprekken met leraren uit verschillende lagen van het onderwijs. Thema’s als school en samenleving, werkbeleving, professionalisering en de toekomst kwamen daarbij aan bod. Het rapport is, met ondersteuning van de Onderwijscoöperatie, geschreven door een onafhankelijke groep leraren uit het po, vo en mbo.
Autonomie
Het overgrote deel van de beroepsgroep, 80 procent, is tevreden met hun beroep. Wel geeft een groot aantal leraren aan zich weinig gewaardeerd te voelen: namelijk 60 procent. En dat terwijl andere spelers in het veld, zoals ouders, leerlingen en de overheid geregeld grote waardering laten blijken. De lage inschatting van waardering door de beroepsgroep zelf, heeft onder meer te maken met de directe aansturing en regeldruk van bovenaf. De leraar heeft behoefte aan meer autonomie. Er zijn de laatste jaren dan ook steeds meer bottom-up initiatieven om dat te bewerkstelligen. Wel zijn die vaak top-down gestuurd, wat voor docenten de druk opvoert om meetbare prestaties te leveren. Verdere professionalisering, waaronder een betere organisatie van docenten als beroepsgroep en daarmee als gesprekspartner, draagt bij aan meer autonomie en vermindering van prestatiedruk.
Werkbeleving
Over het algemeen hebben leraren veel plezier in hun werk. Zo waardeert ruim 40 procent van de beroepsgroep het werk met het rapportcijfer 8. Die hoge waardering heeft vooral te maken met de ‘zin’ van het beroep: iets moois, iets nuttigs doen voor jonge mensen én de maatschappij. Al noemen oudere mannen die lesgeven aan havo/vwo-leerlingen vaker kennisoverdracht als motivatie voor hun hoge waardering. Wel zijn vrijwel alle leraren redelijk tot zeer ontevreden over de omstandigheden waarin zij hun beroep moeten uitoefenen. Zo wordt de werkdruk als zeer hoog ervaren. Er is verdeeldheid over de vraag of dat ook daadwerkelijk zo is, of dat de werkdruk alleen zo wordt ervaren.
Hoe dan ook: het zijn de specifieke organisatiekenmerken die van invloed zijn op de algemene werkbeleving van een docent. Hoe groter de school, hoe minder groot de tevredenheid. En hoe kleiner de school, hoe beter de scores op collegialiteit en betrokkenheid. Daarnaast is ook de manier waarop de schoolleiding leiding en richting geeft, en ruimte biedt voor samenwerking en werken in een ‘schoolgemeenschap’, van grote invloed op de werkbeleving.
De staat van de beginnende leraar
63 procent van de starters in het onderwijs overweegt in de eerste vijf jaar – de inductiefase – te stoppen. Hoeveel dat er in werkelijkheid zijn is moeilijk vast te stellen, maar dat het om een te groot aantal gaat staat vast. Gelukkig is er sinds een aantal jaar meer aandacht voor de prille jaren voor de klas. Met name in het vo, dat per jaar meer starters verwelkomt dan bijvoorbeeld het vo en daardoor vaker een infrastructuur voor begeleiding heeft. Uit recent onderzoek onder 2000 startende leraren (in vo en po) blijkt dat ruim 90 procent begeleiding wenst, maar dat slechts 50 procent dat ook krijgt. Om dat te verbeteren zouden scholen moeten werken aan een cultuur én structuur waarin starters goed worden opgevangen en betere begeleiding krijgen.
Komende maandag verschijnt op Onderwijs van Morgen ‘De staat van de leraar in het voortgezet onderwijs: deel 2’: over professionalisering en professionele ontwikkeling, de toekomst van de leraar én de leraar van de toekomst. Kunt u niet wachten? Download dan vast de rapportage en lees verder vanaf pagina 22.
Heeft u De Staat van de Leraar gelezen? Wat vindt u van de bevindingen? Laat uw reactie achter via onderstaand reactieformulier.
