Sinds het verschijnen van het rapport van de commissie Dijsselbloem wordt er veel gediscussieerd over de kwaliteit van het onderwijs. Waarom is er eigenlijk onderwijs? Waarom wordt er zoveel geld en tijd in geïnvesteerd? Duizenden jaren geleden was er geen of nauwelijks formeel onderwijs. Waarom niet? Omdat kinderen in die tijden hun cognitieve en sociale gereedschap eenvoudigweg leerden van het observeren van volwassenen. Zij leerden het functioneren als volwassene van geliefde en vertrouwde personen zoals hun ouders, grootouders en andere mensen van de stam. Daar hadden zij een jaar of twaalf voor nodig.
Interessant is dat dit nog steeds voorkomt. Zoals bij Indianenstammen aan de grens van Suriname en Brazilië. Mijn vrouw en ik hebben de afgelopen jaren met tussenpozen bij deze stam gewoond. Deze Indianen leven van de opbrengst van de jacht en van wat primitieve landbouw. De jongens trekken mee met hun vaders en leren wat mannen moesten kennen en kunnen. De meisjes blijven thuis bij hun moeders en grootmoeders en leren al die vaardigheden die belangrijk zijn voor meisjes. Natuurlijk is dit onvergelijkbaar met de Nederlandse situatie, maar wat ons opviel was dat de kinderen altijd gemotiveerd zijn om te leren: ze vinden het heerlijk om met de volwassenen van de eigen familie bezig te zijn en vaardigheden aan te leren.
Waarom leren wij niet meer op deze natuurlijke wijze? Ons probleem is dat onze maatschappij zo ingewikkeld is geworden dat wij voor alles wat een kind moet leren een aparte organisatie hebben bedacht: de school. We hebben zelfs de kinderjaren moeten verlengen van twaalf tot twintig jaar om genoeg tijd te hebben voor alles wat moet worden aangeleerd. We hebben de gewenste kennis en vaardigheden bijeengebracht in een curriculum en bieden deze aan onze kinderen aan op een moment dat ze deze nog niet nodig hebben. Voor hun eigen bestwil. En wat dat is wordt door anderen bepaald. Dit is het motivatieprobleem in een notendop.
Hoe ziet het onderwijs in de toekomst er dan uit? De maatschappij zal immers nog ingewikkelder worden. De kans is groot dat de technologie een uitkomst gaat brengen. We kunnen de echte wereld nabootsen, net zoals een piloot in een simulator leert vliegen. Dit zou wel eens positieve gevolgen voor de motivatie van leerlingen kunnen hebben: wat je zelf meemaakt, hoef je immers niet met extra inspanning te onthouden. Hopelijk gaan we dus weer terug naar de oude situatie, waarin leerlingen weer relevante kennis en vaardigheden leren.
Wat is uw mening over het onderwijs van de toekomst? Wat moeten kinderen over twintig of vijftig jaar leren? Laat het ons weten!
