Het fundament van een democratie is dat ieder capabel individu de mogelijkheid krijgt te participeren in het democratische proces. Zou dit principe ook werken binnen het onderwijs? De democratische school vindt van wel. Over de hele wereld, en ook Nederland, is dit type onderwijs al jaren te vinden. De oudste en meest bekende democratische school is de Summerhill School in Engeland. De school opende in 1921 voor het eerst haar deuren en bracht door de jaren heen kleurrijke alumni voort.
Leerlingen bepalen zelf en geen lesrooster
Wat houdt democratisch onderwijs in? In het kort komt het er op neer dat leerlingen zelf veel invloed hebben op het onderwijs dat ze volgen en de wijze waarop ze het volgen. Niet alleen bepaalt de leerling wat hij/zij gaat leren, ook is hij/zij betrokken bij het opstellen van regels en afspraken. Geheel in sociocratische traditie worden kinderen en volwassenen gelijkwaardig gezien en worden beslissingen op democratische wijze genomen.
De meeste democratische scholen hebben geen verplicht lesrooster, vaste lokalen of activiteiten. De scholen bieden onderwijs aan voor kinderen en jongeren in de leeftijd van 4-18 jaar en zijn een alternatief voor het reguliere basis-middelbare schooltraject.
Deep learning en natuurlijk leren
Leren vanuit eigen interesse en daaruit voortvloeiend motivatie is een belangrijk uitgangspunt van de democratische school. Hierbij wordt grotendeels teruggegrepen op het sociaal constructivistische concept ‘natuurlijk leren. Binnen dit concept vindt leren plaats vanuit intrinsieke motivatie; motivatie die ontstaat vanuit een behoefte tot zelfontplooiing. Doordat de leerling zelf de behoefte creëert zou deze meer plezier hebben in het leren en hierdoor beter studeren.
Democratische scholen volgen daarnaast ideeën van de Britse filosoof John Locke (1632-1704) die stelde dat kinderen begeleid moeten worden bij het ontdekken van hun unieke talenten. Locke was tegenstander om kinderen te dwingen deel te nemen aan activiteiten die hen niet interesseren. Bij de democratische scholen is er daarom veel ruimte voor het zogeheten ‘deep learning’. Leerlingen kunnen volledig duiken in een onderwerp dat ze interesseert en werken soms maanden aan een project. Hierdoor krijgen ze meesterschap over het onderwerp en kunnen ze dit uitdragen aan andere kinderen en zelfs volwassenen.
21 century skills
Met hun didactische methode zetten democratische scholen in op het ontwikkelen van zogeheten ‘21st century skills’. Denk hierbij aan vaardigheden als verantwoordelijkheid, socialiteit, flexibiliteit en creativiteit. Eigenschappen die zij van belang achten voor actieve burgers van een moderne democratische samenleving.
Onlangs nog stelde nu.nl de waarde van het afstudeerdiploma van de democratische school ter discussie. Leerlingen ontvangen bij afstuderen een getuigschrift. Deelname aan het staatsexamen is niet verplicht. Dit bepaalt de leerling zelf. Volgens de onderwijsinspectie heeft zo’n document daarom geen enkele officiële waarde. Voor het volgen van een vervolgopleiding is dan vaak het maken van een toelatingstoets noodzakelijk. De opgedane ‘21st century skills’ zijn dus geen garantie om toegelaten te worden tot een vervolgopleiding en de vraag is hoeveel waarde een dergelijk getuigschrift heeft op een CV van een werkzoekende.
Inspiratie?
Over het niveau en de waarde van het democratische onderwijs valt te twisten, maar moeten we daarom dit type onderwijs wegwuiven als een radicale onderwijsvorm zonder betekenis? Op een aantal punten zou het misschien kunnen dienen als inspiratiebron. Het aanbieden van aanvullende deep learningprojecten zou het reguliere onderwijs bijvoorbeeld kunnen verrijken.
Hoe kijk jij aan tegen het fenomeen van de democratische school? Zouden elementen van het democratisch onderwijs kunnen werken in het reguliere onderwijs?
