De samenleving verandert erg snel en het onderwijs probeert hier voortdurend antwoorden op te vinden. Met name door ontwikkelingen in globalisering, technologie en ICT ontstaan er veel nieuwe mogelijkheden. Deze ontwikkelingen hebben onherroepelijk ook gevolgen voor het leren en onderwijs. De vraag rijst of het curriculum anno 2012 op scholen nog wel past bij de toekomst waar we jongeren voor opleiden. In het licht van curriculumhervormingen wordt vaak gesproken over 21st century skills. Langzaam ontstaat in Nederland discussie over de waarde van het huidige curriculum in relatie tot deze ‘nieuwe’ skills. Gaan we van een kennis- naar competentiesamenleving.
Van kennis naar vaardigheden naar houding
De laatste decennia is het Nederlandse onderwijssysteem opgeschoven van een systeem met nadruk op kennisoverdracht naar een systeem met nadruk op vaardigheden. Kennisoverdracht alleen is niet meer toereikend om jongeren voor te bereiden op een snel veranderende samenleving en arbeidsmarkt. Vaardigheden als kritisch denken en sociale competenties zijn steeds belangrijker geworden. Het gaat daarbij niet alleen om kennis en vaardigheden, maar juist ook om houding. Extrapoleren naar de toekomst is al gauw koffiedik kijken, maar feit is dat constante vernieuwing aanwezig zal zijn in het leven van jongeren. En iedereen zal erkennen dat onderwijs de belangrijkste manier is om jongeren voor te bereiden op die toekomst. De vraag is of de 21st century skills een oplossing bieden voor deze uitdaging.In 2010 voerde de Universiteit van Twente, in opdracht van Kennisnet, onderzoek uit naar de vraag wat deze skills precies inhielden. Belangrijk is dat het woord ‘skills’ niet alleen de vaardigheden omvat, maar ook de houding en attitude van een leerling of student. Het is daarom eigenlijk beter te spreken over competenties. Een uitgebreide toelichting op de inhoud van deze skills is hier terug te lezen. Alhoewel verschillende partijen (en deze) nog steeds discussiëren over de exacte skills, kwamen de onderzoekers uit Twente tot een zevental competenties:
-
- Communicatie
-
- Samenwerken
-
- ICT-geletterdheid
-
- Creativiteit
-
- Kritisch denken
-
- Probleemoplosvaardigheden
-
- Sociale en- culturele vaardigheden (incl. burgerschap)
Relevantie voor het onderwijs
Scholen hebben langzamerhand niet meer het monopolie op kennis. Leerlingen en studenten doen anno 2012 veel kennis op buiten de schoolmuren, veelal via internettoepassingen, social media en open online courseware. Een mooi voorbeeld is Dale Stephens, die met zijn concept van ‘unschooling’ pleit voor het in eigen hand nemen van je ontwikkeling. Toch is Dale Stephens een uitzondering. Het merendeel van de jongeren is geen autodidact: zij zijn niet bewust bezig met het leren van nieuwe dingen en zijn ook zeker geen digital native. Kortom: de school kan nog steeds de plek zijn waar betekenis wordt gegeven aan alle kennis die er in deze wereld te ontdekken is.Wel ligt het risico op de loer dat scholen niet meer aansluiten bij wat in deze wereld nodig is om leerlingen te binden en te boeien. Recent publiceerde het Centre for Educational Research and Innovation (CERI) van de OECD een inspirerende publicatie met de titel: ‘Connected Minds: Technology and Today’s Learners’. Het CERI verkende de vraag welke nieuwe issues technologie inbrengen in het onderwijs. Door digitale media en sociale netwerken moeten docenten en scholen omgaan met nieuwe verantwoordelijkheden in relatie tot deze skills. Interessant is dat het volgens Lynda Hawe van het CERI niet gaat om de technologie, maar juist om de ‘verbinding’:
“Frankly, it’s not about the technology, but it’s all about connectedness. Connectedness, which is the capacity to benefit from connectivity for personal, social, work or economic purposes, is having an impact on all areas of human activity.”
Onderwijs speelt dus juist een essentiële rol om jonge mensen vaardigheden te leren waarmee zij kunnen omgaan met de kansen die onze kenniseconomie en samenleving biedt.
Nieuw soort onderwijs?
Diverse partijen binnen het onderwijs denken na over de invloed en praktische uitwerking van deze skills. De vraag rijst hierbij in hoeverre deze skills nieuw zijn. Recent maakte het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) duidelijk dat er op dit moment in de arbeidsmarkt niet per se veel waardering is voor de 21st century skills. Volgens het ROA valt het nog te bezien welke skills daadwerkelijk echt van belang zijn voor toekomstige arbeidsplaatsen. Sommige zogenaamde 21st century skills zijn feitelijk al 20st century skills. Volgt u het nog?
Ook politiek gezien wordt de discussie over de toekomst van onderwijs volop gevoerd. De Teldersstichting van de VVD geeft de 21st century skills een prominente plek in hun publicatie ‘Onderwijs: de derde dimensie’. De stichting vindt dat naast overdracht van kennis en bijbrengen van vaardigheden nog een derde dimensie moet worden toegevoegd aan het onderwijs in Nederland. Deze dimensie noemen zij ‘de menselijke factor’, die bestaat uit 21st century skills en empathische aspecten. Tot die laatste behoren o.a. inlevingsvermogen en passies. De stichting maakt duidelijk dat deze skills vooral in aanvulling op de reeds bestaande elementen van onderwijs gezien moeten worden en niet ter vervanging.
Terecht merkte Aleid Truijens (Volkskrant, 26 november 2012) op dat een aantal skills reeds belangrijk waren in de vorige eeuw en daarmee dus niets nieuws onder de zon. Zij waarschuwt voor een relativering van kennis als basis om juist deze skills eigen te maken.
Voorbeelden uit de praktijk
Desalniettemin wordt er in het onderwijsveld op diverse plekken gekeken naar de waarde van de skills. De Meergronden in Almere besloot de 21st century skills binnen de school te halen in lessen en themaweken. De Meergronden wil een school zijn waar de wereld de school binnenkomt via onderwijs met een internationaal karakter. Een andere school die zijn onderwijs ingrijpend veranderde is het Corlaer College in Nijkerk. De 21st century skills sluiten aan bij het thematische onderwijs van de school. In een boeiende video op Leraar24 is te zien hoe dit precies in zijn werk gaat. Dit inspirerende videoplatform heeft ook een mooi voorbeeld uit het primair onderwijs in huis: de Droomspiegel in Almere.
Ook pabo’s in Nederland zitten niet stil. Zij realiseren zich dat de docent van de toekomst goed op de hoogte moet zijn van nieuwe skills om aan te sluiten bij de huidige en toekomstige generatie leerlingen. Een mooi overzicht van nieuwe initiatieven is te vinden bij Kennisnet. Ook leerlingen denken na over de mogelijkheden van 21st century skills. Niels Gouman, één van de zogenaamde 21learners, een project dat YoungWorks heeft opgestart voor Kennisnet, liet tijdens de conferentie TEDxYouth zien dat het niet zo moeilijk is om goede ideeën te bedenken om 21st century skills te integreren in de school!
21st century skills; over een decennium zullen we waarschijnlijk al meewarig naar de term kijken. Wat niet wegneemt dat het ongelooflijk belangrijk is om te discussiëren over de invulling van onderwijs en de behoeften van de maatschappij én de leerlingen zelf.
Goed dus dat de discussie over de waarde van de skills is losgebarsten. Wat mij betreft bieden de skills vooral kansen om wat al goed is, nog beter te maken en te reflecteren op de vraag hoe je reageert op die voortdurende veranderingen. De hamvraag blijft hoe we in de huidige veranderende samenleving met behulp van technologie, ict en 21st century skills de ruimte kunnen geven aan een zo rijk mogelijke leeromgeving voor jongeren. Eén ding is zeker: dit thema zal de hele 21e eeuw actueel zijn!
Vermoedelijk zijn er op dit moment genoeg onderwijsinstellingen, scholen en docenten bezig met het integreren van de 21st century skills. Zijn er ook initiatieven bij u op school?
Michiel Stadhouders, trainer en advieseur Onderwijs
Youngworks
