Hebben kinderen met rekenproblemen altijd dyscalculie? Wat is dyscalculie eigenlijk? Hoe kan ik leerlingen het beste begeleiden. Vragen die iedere leraar zichzelf wel eens stelt wanneer een zwakke rekenaar maar niet te pakken krijgt wat zo uitvoerig is geïnstrueerd en geoefend.
Hans van Luit is hoogleraar orthopedagogiek, gespecialiseerd in diagnostiek en behandeling van kinderen met dyscalculie aan de Universiteit Utrecht. Hij doet wetenschappelijk en klinisch onderzoek naar dit onderwerp. Onlangs verscheen van zijn hand de uitgave: Dit is dyscalculie; Achtergrond en aanpak (Van Luit, 2018).
Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen bij het leren rekenen. De rekenproblemen verdwijnen niet vanzelf, zelfs niet na veelvuldig oefenen of bij begeleiding door een in rekenen gespecialiseerde leraar. Niet alleen het leren zelf, maar ook het vlot oproepen en toepassen van rekenkennis – waarbij leerlingen moeten beschikken over geautomatiseerde en gememoriseerde basisvaardigheden in rekenen – leidt tot problemen.
Rekenproblemen vs. dyscalculie
Rekenproblemen en dyscalculie lijken heel erg op elkaar. Of kinderen wel of geen stoornis hebben als ze zwak zijn in rekenen kan worden bepaald op basis van psychodiagnostisch onderzoek door een gespecialiseerd orthopedagoog of psycholoog. Deze gaat na of de rekenzwakke leerling voldoet aan drie criteria (Van Luit et al., 2014):
- Criterium van ernst: Er is sprake van een significante achterstand wat betreft de automatisering van basale rekenvaardigheden ten opzichte van leeftijd- en/of opleidingsgenoten. Ook inhoudelijk is er een achterstand.
- Criterium van achterstand: Er is sprake van een significante rekenachterstand ten opzichte van datgene wat op basis van de individuele ontwikkeling van de leerling verwacht mag worden.
- Criterium van hardnekkigheid: Er is sprake van een hardnekkige moeite met rekenen in brede zin, die resistent is tegen gespecialiseerde hulp.
Waardoor is dyscalculie te verklaren?
Na uitvoerig wetenschappelijk onderzoek is in de afgelopen twee decennia bewijs gevonden dat dyscalculie wordt veroorzaakt door een disfunctie in de hersenen. Kinderen met dyscalculie hebben een mindere planningsvaardigheid, een trage benoemsnelheid, een beperkt korte termijn- en/of werkgeheugen. Ze kunnen hun aandacht minder goed richten op rekenen en rekenen minder lang volhouden. Ook hebben ze een zwakke number sense (het vermogen numerieke hoeveelheden te verwerken, te begrijpen en te schatten).
Langdurige leerstoornis
Bijzonder, ten opzichte van andere stoornissen, is dat dyscalculie evenveel voorkomt bij jongens als meisjes. Dyscalculie is een langdurige leerstoornis, die zich levenslang manifesteert. De stoornis gaat ook vaak samen met andere stoornissen zoals dyslexie, ADHD, zwakke oog-handcoördinatie, zwak werkgeheugen, epilepsie, fragiele-X-syndroom, Williams syndroom en syndroom van Turner.
Leerlingen met dyscalculie ondersteunen?
Heb je leerlingen met dyscalculie in de klas? Maak dan in je onderwijs gebruik van aanpassingen en hulpmiddelen zoals:
- meer tijd geven voor het maken van de rekentaken of minder rekenwerk
- het onderdeel rekenen op een lager niveau aanbieden
- aanleren van eenvoudige eenduidige rekenstrategieën
- extra mondelinge uitleg en/of mondelinge overhoring
Ook bij het toetsen kun je leerlingen met dyscalculie ondersteunen:
- toets in meerdere delen afnemen
- het gebruik van kladpapier, een tafelkaart of een opzoekboekje toestaan
- het gebruik van een rekenmachine voor het oplossen van tussen-antwoorden toestaan
- werken met voorgedrukte, aan het niveau van de leerling aangepaste werkbladen
- aanreiken van schema’s met mogelijke probleemoplossingsstrategieën
Praktische tip: succeservaringen
Belangrijk is naast bovenstaande mogelijkheden de leerling met dyscalculie succeservaringen te laten beleven. Bied dus opgaven aan waarvan je verwacht dat de leerling die kan oplossen. Een positieve rekenbeleving is een belangrijke voorwaarde om te zorgen dat de leerling niet bij voorbaat afhaakt.
Hoe begeleid jij leerlingen met dyscalculie? Laat het ons weten via onderstaand reactieformulier.
Referenties
Van Luit, J. E. H. (2018). Dit is dyscalculie. Achtergrond en aanpak. Houten: LannooCampus.
Van Luit, J.E.H., Bloemert, J., Ganzinga, E.G., & Mönch, M.E. (2014). Protocol dyscalculie: Diagnostiek voor gedragsdeskundigen (2e herziene druk). Doetinchem: Graviant.
