Verhoging van leerrendement is een hot issue. De politiek kiest voor duidelijkere eisen en meer controle. Sommigen verwachten veel van de verhoging van de vakinhoudelijke kwaliteit van docenten en weer anderen hebben hun hoop gevestigd op de digitalisering. Recent heb ik met een grote groep collega’s een dertigtal scholen bezocht. Niet om te vertellen over onze leermiddelen maar vooral om met een docent of klas mee te lopen en te observeren wat er tijdens zo’n lesdag gebeurt.
Met andere dingen bezig
Het waren inspirerende dagen, maar één ding vonden we vrijwel allemaal opvallend: de vele tijd die leerlingen tijdens de les besteden aan zaken die niet tot de les behoren. Kletsen, afwezig naar buiten staren, met een mobiel bezig zijn, tekenen in het schrift en ga zo maar door. Dat wil niet zeggen dat deze leerlingen tijdens de lessen niets van de lesstof leerden, maar op een of andere manier zou het allemaal zoveel sneller en effectiever kunnen gaan. Met andere woorden: hetzelfde leerrendement bereiken in minder tijd, of een hoger leerrendement in meer tijd.
Natuurlijk mag je niet verwachten dat twaalf- tot achttienjarigen voortdurend geconcentreerd luisteren naar hun docenten en aan hun opdrachten werken. Ook zijn er verschillen tussen scholen en tussen klassen. En natuurlijk heeft een tiener ook veel meer dingen in zijn of haar leven die belangrijker zijn dan school. Dat is altijd al zo geweest. Dus regelmatig wat freewheelen gedurende de les hoort er dan toch gewoon bij?
Om een hoger leerrendement te bereiken lijkt me deze ‘verloren’ lestijd toch een interessant thema. Als je er voor zorgt dat leerlingen hun lestijd beter benutten dan moet een hogere output volgen. Wat zou hier een goede aanpak voor zijn?
– Hogere eisen en meer toetsen, zodat leerlingen zich gedwongen voelen harder te werken?
– Meer variatie aanbrengen in de lessen, zodat leerlingen geboeid blijven?
– De lessen tot de helft verkorten en de leerlingen verder zelfstandig aan hun opdrachten laten werken met een docent op afstand (of een computer) als hulp?
– Leerlingen meer taakgericht dan tijdgericht laten werken? Bij het voldoende afsluiten van hun taken volgt dan geen extra stof maar een zeer gewaardeerde beloning: vrij!
– Naast het taakgerichte verplichte lesaanbod ook een vrijwillig aanbod inrichten, waarvoor leerlingen bewust kiezen omdat ze het leuk vinden of willen excelleren, bijvoorbeeld om in aanmerking te komen voor een vervolgstudie?
Verantwoordelijkheid
De laatst genoemde mogelijkheden veronderstellen dat leerlingen zelf veel verantwoordelijker zijn voor hun leerproces. Die verantwoordelijkheid van leerlingen is – vaak gepresenteerd onder de vlag van ‘het nieuwe leren’ – op de achtergrond geraakt, mede door het breinonderzoek van de laatste jaren. Tijdens de lesobservaties bekroop mij echter het gevoel dat daarmee het kind met het badwater is weggespoeld.
De effectiviteit van de dagelijkse lespraktijk intrigeert mij als educatief uitgever, omdat je met je leermiddelenaanbod probeert de efficiëntie van het leerproces te vergroten. Kent u succesvolle strategieën om leerlingen intensiever bij de lessen te betrekken? Of onderzoeken die gaan over leerrendement in de klas of over leermotivatie van leerlingen?
Jan van Miert – uitgeefmanager VO
