De documentaireserie Klassen, over kansenongelijkheid in het onderwijs, maakte veel indruk in Nederland, op de onderwijssector en politiek. Maar daar is het niet bij gebleven. Hasse van Nunen, impactproducent van ‘Klassen’, is direct na de serie met haar team het land in getrokken voor meetups en scholendagen. Ook is er een kennisbank ontwikkeld, waar je als onderwijsprofessional kennis en inspiratie kunt opdoen. ‘We wilden niet alleen een serie maken, maar ook met elkaar zoeken naar oplossingen.’
Een jaar voordat de serie ‘Klassen’, van de makers Sarah Sylbing en Ester Gould, op televisie kwam, is Hasse van Nunen van Stichting Een van de Jongens al gaan nadenken over het traject na de serie. ‘Ik geloof dat, als je de aandacht rondom een serie goed aanpakt, je er nog veel meer mee kunt bereiken. Niet alleen laten zien wat het probleem is, maar er daarna ook echt iets mee doen. Ongelijkheid tussen mensen zie ik als een van de grootste problemen van deze tijd en het onderwijs is een belangrijke motor in het rechttrekken van deze ongelijkheid. Het onderwijs kan het probleem niet alleen oplossen, maar daar liggen wel kansen. Die moet je benutten.’
Kansenongelijkheid is een ‘veelkoppig monster’
Het onderwijsrapport De Staat van het Onderwijs 2016, waaruit blijkt dat de kansenongelijkheid in het onderwijs in tien jaar tijd is verdubbeld, was voor de makers van ‘Klassen’ aanleiding om in dit onderwerp te duiken. Wat zorgt ervoor dat de kansenongelijkheid zo is vergroot? En waar zit de oplossing? Het onderwerp is volgens Hasse een ‘veelkoppig monster’. Veel problemen zitten in het onderwijssysteem, zoals de vroege selectie én dat het voor kinderen steeds moeilijker wordt om in het voortgezet onderwijs door te stromen naar een hoger niveau. ‘Er zijn ook problemen die, vaak onbewust, puur in de klas spelen en zorgen voor kansenongelijkheid. Bijvoorbeeld verwachtingen die een leraar van een kind heeft. Toen ik aan dit project begon, realiseerde ik me al snel dat niemand het onderwijs in is gegaan om kinderen ongelijke kansen te bieden. Het is geen onwil, maar vaak ontbreekt de kennis over waar hun invloed ligt.’
Klassen Meetups en Scholendagen
Tijdens de Klassen Meetups door Nederland zijn onderwijsprofessionals en beleidsmakers met elkaar over het onderwerp in gesprek gegaan. De grote vraag was steeds: welke invloed heb jij en wat kun jij doen? ‘De meetups hebben voor veel bewustwording gezorgd en er zijn allerlei allianties ontstaan, zowel klein als groot. Een gemeente, bijvoorbeeld, die nu regelmatig met alle schoolleiders om tafel gaat, maar ook een WhatsAppgroep waarin docenten hun ervaringen delen.’
Voor de scholendagen met Klassen de scholen in werkt Hasse samen met Stichting LeerKRACHT. In het voorjaar zijn 25 scholen bezocht en in dit najaar volgen er nog dertig. Tijdens een studiemiddag duikt het hele onderwijsteam, van schoolleider tot onderwijsassistent, in het onderwerp. ‘We onderzoeken per school welke thema’s extra aandacht nodig hebben en gaan daarmee aan de slag.’
Bewustwording, kennis opdoen en samenwerken
Volgens Hasse zijn bij het aanpakken van kansenongelijkheid in het onderwijs drie dingen belangrijk: bewustwording over het onderwerp, kennis opdoen én samenwerken. De serie speelt daarin een belangrijke rol. ‘Wij laten verhalen van vlees en bloed zien. In ‘Klassen’ zie je het grote verdriet en hoe erg het probleem kansenongelijkheid is. Tegelijkertijd zie je ook hoeveel docenten en schoolleiders, wij noemen ze strijders, doen om voor kinderen het verschil te maken. Ik geloof dat elke docent met die visie het onderwijs is ingegaan, maar ook dat je nóg meer verschil kunt maken in het leven van kinderen die in een minder kansrijke positie zitten.’
Foto: (c) Jean Counet
Kennisbank Gelijke kansen in de klas
Hasse en haar team hebben daarom de kennisbank Gelijke kansen in de klas ontwikkeld, waar je als onderwijsprofessional alle informatie rondom het thema kansenongelijkheid vindt. Van wetenschappelijke inzichten tot fragmenten uit de serie ‘Klassen’. In totaal komen er zeven thema’s aanbod: burgerschap, ouderbetrokkenheid, identiteit, cultureel en sociaal kapitaal, armoede, taal en verwachtingen. ‘Vanuit wetenschappelijk inzicht weten we wat wel of niet goed werkt in het onderwijs, maar docenten hebben vaak geen tijd om in die artikelen te duiken. Daarom hebben wij de belangrijkste inzichten samengevat en vertaald naar normale mensentaal, zodat je daar zelf mee aan de slag kunt.’
The prison of low expectations
Onderwijsprofessionals hebben op veel zaken namelijk wél invloed, bijvoorbeeld hoe je omgaat met verwachtingen naar een leerling. ‘Als je veel van leerlingen verwacht, gaan ze beter presteren, maar bij sommige leerlingen zijn de verwachtingen te laag. Wanneer een docent geen hoge verwachtingen van je heeft, hoef je ook niet hoog te springen. Dat doet wat met je zelfvertrouwen. Mensen geloven niet in mij, dus waarom zou ik wel in mezelf geloven? Onderwijspsycholoog Bowen Paulle spreekt over the prison of low expectations. Die kun je als onderwijsprofessional doorbreken door uit te stralen dat je wél verwachtingen hebt van een kind. Voor een kind is het namelijk cruciaal dat er iemand naast je staat en zegt: dat kun jij wel!’
Bewustwording is sleutel tot succes
Volgens Hasse van Nunen is dit in het onderwijs een hardnekkig probleem, juist omdat het vaak onbewust gebeurt. ‘Waarom verwachten we van het ene kind meer dan van het andere? Vaak heeft dat te maken met vooroordelen. Bij een leerling met een lastige thuissituatie denk je mogelijk: het is logisch dat deze leerling minder aan huiswerk toekomt en daarom verwacht ik minder. Eigenlijk wordt een kind zo dubbel gestraft, want zonder verwachtingen kan een leerling geen succeservaringen opdoen. Daar als onderwijsprofessional steeds meer bewust van worden; dat is de sleutel tot succes.’
‘Kijk maar naar de serie Klassen’
In de politiek vindt het team van Hasse veel gehoor. Veel politieke partijen zien in dat kansenongelijkheid een groot probleem is en dat er wat aan moet worden gedaan. De coronacrisis en het thuisonderwijs zorgden dat ongelijkheid tussen kinderen nog meer aan het licht kwam. Hasse: ‘We merken dat onze serie wordt gebruikt om het probleem een gezicht te geven. Zo zei voormalig PvdA-kamerlid Lodewijk Asscher tijdens de tweede lockdown dat nog een periode thuisonderwijs moest worden voorkomen: “Kijk maar naar de serie Klassen”.’
Nog lang niet klaar met impacttraject
En hoe nu verder? ‘Het impacttraject is nog niet klaar. We gaan door met de meetups en scholendagen, waar je je als onderwijsprofessional of school voor kunt aanmelden. Ook blijven de we de kennisbank de komende jaren updaten en er komt een versie speciaal voor schoolleiders. We willen daarnaast alle kennis die we de afgelopen jaren hebben opgedaan, overbrengen naar de leraren- en schoolleidersopleidingen. Bij leraren en schoolleiders in spe valt de meeste winst te behalen: jong geleerd is oud gedaan. We geven al gastlessen, maar we willen ook iets bijdragen aan het curriculum. Het mooiste is als studenten tijdens stages zelf dingen meemaken en ervaren, maar de serie Klassen kun je zien als second best om het probleem bij pabostudenten invoelbaar te maken. Als je zelf voelt hoe groot het probleem kansenongelijkheid is, voel je sneller de urgentie om er wat aan te doen.’
Wil je ook aan de slag met ‘kansenongelijkheid in de klas’ en je verdiepen in het onderwerp? Kijk eens op:
Welke impact heeft de documentaireserie ‘Klassen’ op jou gehad? En wat doe jij om elk kind gelijke kansen te bieden? Deel jouw ervaring met ons via onderstaand reactieformulier.
