Engels is een van de meest gesproken en invloedrijke talen ter wereld. Ook in Nederland krijgen leerlingen les in deze wereldtaal. Op veel scholen is het Brits-Engels de standaard en wordt grote waarde gehecht aan de juiste uitspraak. Volgens Johan van Hattum, onderzoeker en docent Engels, mogen we dat meer loslaten. ‘Het is veel belangrijker dat leerlingen Engels durven spreken, dan dat ze perfect Brits spreken.’
Dit artikel is eerder verschenen op Onderwijs van Morgen.
Johan van Hattum is docent Engels en IB-coördinator op het Haarlemmermeerlyceum en een van de sprekers tijdens de Summerschool van Malmberg.
Johan van Hattum, naast docent ook fonoloog, heeft veel onderzoek gedaan naar Engels uitspraakonderwijs in Nederland. ‘De focus bij uitspraakonderwijs ligt vaak op native Engels, terwijl dat helemaal niet overeenkomt met de dagelijkse praktijk. Ik sprak eens een universitair student Engels die de taal uitmuntend beheerste. Toen ze voor het eerst in Engeland was en aan de bar met hoog Engels accent een biertje bestelde, werd ze uitgelachen: “You’re not the f* queen”. Wat ik hiermee wil aangeven is dat hoog Brits niet per definitie het beste is, maar daar ligt nu wel vaak de focus op.’
Niks mis met een accent
Het idee dat Engels met een Nederlands accent fout is, is volgens hem nergens op gebaseerd. ‘Het Nederlands-Engels is zelfs beter te verstaan dan Received Pronunciation (RP), het Engelse ABN. Slechts een paar procent van de Engelsen spreekt dit accent. Mensen uit de provincies Brabant en Friesland hebben vaak ook een accent, maar dat betekent niet dat ze minder goed Nederlands spreken.’
Engels als gemeenschappelijk communicatiemiddel
Volgens Johan kun je verstaanbaar Engels zien als een lingua franca. Met andere woorden: de Engelse taal die wordt gebruikt als een gemeenschappelijk communicatiemiddel tussen sprekers van verschillende talen. ‘Als ik bijvoorbeeld op vakantie ga naar Turkije praat ik Engels. Ik spreek geen Turks en zij geen Nederlands, dus ga je al snel in het Engels communiceren. En dan blijkt dat je daarmee een goede basis hebt! Het belangrijkste van taal is dat je elkaar begrijpt en kunt communiceren. In mijn lessen hoor ik dat veel leerlingen op vakantie Engels spreken, ook als ze bijvoorbeeld in Frankrijk of Duitsland zijn. Waarom doen ze dat niet op school? Vaak is dat omdat ze bang zijn dat de beheersing van het Engels niet goed genoeg is. Daarom is het belangrijk dat je als docent in de klas zorgt voor een veilig klimaat waarin je fouten mag maken.’
Stone-coal English en schaamte
Veel leerlingen schamen zich voor hun Engelse uitspraak, weet Johan. ‘Ik begin elk schooljaar met de vraag: wie schaamt zich voor zijn Engels of heeft weleens op z’n kop gekregen voor het spreken van Engels met een Nederlands accent? Best veel leerlingen steken dan hun hand op.’ Vervolgens grijpt hij dat moment aan om in de les met elkaar te praten over wat goede beheersing van de Engelse taal nou precies is. Vaak wordt Louis van Gaal, bondscoach van het Nederlands elftal, aangehaald. ‘Bij hem is niet zijn Engelse uitspraak het probleem, maar dat hij nieuwe woorden en nieuwe uitdrukking bedenkt. Ook al klinkt het soms als ‘stone-coal English’, we begrijpen wél wat hij zegt.’
Docenten Engels spreken Nederlands in de klas
Niet alleen leerlingen zijn onzeker over hun Engelse uitspraak. Oók docenten vinden het vaak spannend om Engels te spreken in de les, weet Johan. ‘Docenten zijn onder meer onzeker of ze de Engelse taal wel goed genoeg uitspreken. Daarom kiezen veel docenten voor de veilige weg en praten ze tijdens de les Nederlands. Dat vind ik jammer, want door met elkaar Engels te praten gaan leerlingen de taal ook steeds beter beheersen.’
Beter uitspraakonderwijs zorgt voor betere leesvaardigheid
Steeds meer makers van lesmateriaal, waaronder Uitgeverij Malmberg, zijn bezig meer varianten van de Engelse taal in de schoolboeken te verwerken. Zo krijgen leerlingen meer vertrouwen in hun Engelse uitspraak en ligt de focus op het spreken van de taal in plaats van het correct uitspreken. Bovendien zorgt beter uitspraakonderwijs ook voor een betere leesvaardigheid, weet Johan. Dat wordt ook wel omschreven als ‘the phonological loop’. ‘Als je jezelf intern voorleest wat je leest, ga je ook beter spreken en begrijp je ook meer van wat je leest.’
Deze taalregels zorgen voor een betere uitspraak
Stel, je bent onzeker over je Engelse uitspraak, wat kun je dan doen om die te verbeteren? Er zijn volgens Johan taalregels die je makkelijk toepast en die meteen een groot verschil maken:
- Spreek de ‘r’ in een Engels woord altijd uit
- Spreek de ‘d’ aan het eind van een Engels woord uit als een ‘t’ in het Nederlands
- Leg altijd de juiste klemtoon. Johan: ‘Mijn advies is om in de les Engels extra aandacht te besteden aan de klemtoon. Dat kan al heel simpel: laat leerlingen bij een vocabulairetoets ook aangeven op welke lettergreep de klemtoon ligt.’
