Onderwijs gaat meestal over kennis en gelukkig ook steeds vaker over ervaring. De 21ste eeuw vraagt daarnaast om een eigentijdse verzameling van denkgereedschappen en attitudes, ofwel met een hip woord: een mindset. Hoe ziet die eruit? En wat kan het onderwijs daaraan bijdragen? In een reeks columns over de mindset voor de 21ste eeuw verkent onderwijsjournalist Erno Mijland deze vragen. Deel 2: durf te vragen.
De waarom-fase… als kleuters voelden we geen enkele schaamte. We waren nieuwsgierig en wilden álles weten. We wandelden met papa en mama door het park en vroegen: ‘Waarom draagt die mevrouw zo’n rare kleren?’. Of we peinsden hardop in Jules de Corte-stijl: ‘Waarom gaat de zon ’s avonds onder?’. We vroegen en vroegen door. En het mooie was: we leerden als een speer.
Een rem op vragen
Af en toe werden we terechtgewezen. Dan vonden de grote mensen dat we een domme of ongepaste vraag hadden gesteld. ‘Weet je dat nou nog niet?’ of ‘Zoiets vraag je niet!’. Dus werden we langzaam voorzichtiger. De grootste rem op het stellen van vragen kregen we echter op school. Die rem bestaat nog altijd. Nu zult u zeggen: vragen maken toch een essentieel deel uit van het onderwijs? Ze hoeven toch maar hun vinger op te steken? Zeker, maar er heerst in de klas vaak een cultuur waarbij leerlingen bang zijn dat de vraag waarmee ze worstelen dom of ongepast is. Dus stellen ze hem maar niet… en blijven zitten met de vraag, die misschien essentieel is voor hun begrip van de lesstof.
De leraar als rolmodel
Als leraren veel vragen stellen, creëren ze dan een veilige sfeer voor het stellen van vragen? Goede vraag. Het antwoord is: het ligt eraan. Veel leraren vragen naar de bekende weg, stellen vragen waarop maar één antwoord mogelijk is. Een rolmodel bent u, als u ook vragen durft te stellen die leerlingen misschien wel dom of ongepast vinden. Bijvoorbeeld omdat ze met bepaalde dingen nu eenmaal handiger zijn; ‘Hoe stel ik de stopwatch in op mijn mobieltje?’. Of omdat niemand hét antwoord heeft. Zo besprak ik laatst met een Bossche plusklas een aantal filosofische vragen. Het werd een sprankelend gesprek, leerzaam voor leerlingen én leraar. Als je vragen durft te stellen waarop je het antwoord zelf niet weet, gebeuren er prachtige dingen. Leerlingen vinden het geweldig jou te kunnen helpen met hún kennis. En er gebeurt wat in de klas. Ze leren weer als een speer!
Het adagium ‘hoe meer je weet, hoe minder je weet’ geldt in hoge mate voor de complexer wordende, met informatie overladen, wereld van nu. Als we steeds minder weten wordt het durven stellen van vragen vanzelf een belangrijk aspect van een succesvolle mindset. Oefen eens op Twitter. Stel een vraag en gebruik de hashtag #durftevragen.
Hoe creërt u een sfeer in de klas waarin leerlingen echte vragen durven te stellen? En durft u ze ook naar de voor u onbekende weg te vragen?
