Het is half drie ‘s middags. De lessen zijn afgelopen, maar toch zijn er nog ongeveer 15 leerlingen aanwezig in het Science Lab van De Nieuwste School in Tilburg. Ze staan in een kring om een grote witte tafel heen en kijken aandachtig naar een magnetische mixer waar een kan met water op is geplaatst. Langzaam komt het water in beweging en wordt het naar de zijkant gedrukt.
Enkele seconden later is het duidelijk te zien: een draaikolk. “Kan ik mijn vinger in de kolk steken zonder dat ‘ie nat wordt?”, vraagt een leerling. De onderwijsassistent in witte labjas knikt. Er klinkt een zucht van verwondering, geheel in lijn met de visie van de school. “Het onderwijs dat wij geven, zou je eerder verwonderwijs* kunnen noemen.”
Science is gaaf!
Elke maandagmiddag zijn de leerlingen van De Nieuwste School welkom in de Science Winkel, een project waarbij een wetenschappelijke vraag wordt beantwoord door het uitvoeren van een experiment. Aanwezigheid is geheel vrijwillig en niets moet en (bijna) alles mag. Het beantwoorden van de vraag neemt ongeveer een kwartier in beslag, en na het experiment mogen leerlingen zelf aan de slag met een eigen experiment of project dat gerelateerd is aan science. Zo wordt er een robot in elkaar gezet en werkt een aantal leerlingen aan een warmtelamp voor het uitbroeden van kippeneieren. De vraag die op de dag van ons bezoek centraal staat is: als je de stop uit het bad trekt, welke kant draait de draaikolk dan op? Wilbert Kiemeneij (technisch onderwijsassistent) en Hans Wijnen (expert science) voeren het experiment uit.
Wilbert: “Het uitgangspunt van de Science Winkel is: ‘Science is gaaf!’. Niet alle leerlingen van onze school zullen het met deze kreet eens zijn, maar de Science Winkel heeft als doel die leerlingen juist te laten ervaren hoe leuk bètavakken kunnen zijn. Daarnaast willen we leerlingen die al een interesse hebben voor science de ruimte geven om hun eigen enthousiasme kwijt te kunnen binnen de context van onze school”. En dat lijkt te werken, want het project loopt pas twee maanden en er komen wekelijks ongeveer twintig leerlingen op de Science Winkel af. Na het uitvoeren van het experiment blijven er daarvan nog ongeveer tien hangen om proefjes te doen of aan een eigen project te werken.
Geen docenten maar experts
Het project past helemaal binnen de visie van De Nieuwste School, waar de nieuwsgierigheid van de leerlingen centraal staat. Er wordt gewerkt met thema’s en leerlingen moeten zelf vragen formuleren die binnen deze thema’s passen. Hierdoor ontstaan vragen op basis van de interesse en nieuwsgierigheid van de leerlingen. Om deze vragen te beantwoorden moeten de leerlingen zelf een onderzoek uitvoeren, waarbij ze hulp krijgen van experts (de term ‘docent’ wordt op de school niet gebruikt). De experts bieden de lesstof aan die leerlingen nodig hebben bij het beantwoorden van hun vragen en die binnen de leerdoelen valt. Wilbert: “Het is de bedoeling dat de leerlingen allemaal kleine experts worden van het onderwerp dat wordt behandeld”.
A space odyssey
Wilbert heeft er duidelijk plezier in om het draaikolkexperiment uit te voeren. Enthousiast rent hij door het Science Lab en met attributen als een standbal, een videocamera hangend aan het plafond, een weerman op televisie, een lege fles frisdrank en de magnetische mixer, probeert hij antwoord te geven op de wetenschappelijke vraag. Voor mij, als echte gamma, slaagt hij erin de ingewikkelde stof behapbaar en concreet te maken. Dat het project ook echt leeft onder de leerlingen blijkt wel wanneer hij de vraag van de week erop aan de leerlingen voorlegt (wat gebeurt er met je lichaam in het vacuum in de ruimte?). Ze reageren enthousiast en halen er filmfragmenten bij uit de film ‘A space oddyssey’. Wilbert: “De vraag leeft niet alleen tijdens die paar uurtjes op maandagmiddag, maar je hoort leerlingen er in de gangen over praten en ziet ze ermee bezig zijn buiten de Science Winkel om. En dat maakt het project nu al geslaagd.”
* De term ‘verwonderwijs’ is in 1998 bedacht door hoogleraar astronomie Vincent Icke. Volgens Icke moet onderwijs is het teken staan van verwondering opwekken. De hoogleraar stelt dat verwonderwijs de sleutel zou kunnen zijn tot meer belangstelling voor de bètavakken. Wat is volgens u de sleutel tot meer belangstelling voor science?
