Vorige week werd bekend dat leerlingen van het basis- en speciaal onderwijs vanaf 1 januari 2024 geen smartphone of smartwatch meer mogen gebruiken in de klas. Juf Kris vraagt zich al langer hardop af of smartwatches wel zo ‘smart’ zijn in groep 5.
De huidige ontwikkelingen in het digitale tijdperk vragen van onderwijsgevenden nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes. Denk bijvoorbeeld aan de inzet van de smartphone en de smartwatch. Wanneer je als leerkracht zelf niet de nieuwste modellen hebt, streven de kinderen je qua kennis en vaardigheden in rap tempo voorbij. Een leerkracht doet er dus verstandig aan ook zelf de nieuwste modellen te bemachtigen en alle functies uit te proberen om bij de tijd te blijven.
Werken in het onderwijs maakt dat je blijft leren. Snap je zelf eindelijk hoe het werkt, dan loop je al weer drie apps achter. Sommige leerkrachten juichen deze ontwikkeling toe en zetten de apparaten gretig in. Onder andere Kahoot quizzen en mentimeters zijn niet meer weg te denken uit de klas. Bijkomend voordeel: zo worden de kinderen ook digitaal ‘wijs’. Hoe ‘smart‘ is dat?!!
Steeds jongere kinderen hebben een smartphone of smartwatch. In mijn groep 5 komen gedurende het schooljaar steeds meer devices de klas in. Digitale vaardigheden worden zo op steeds jongere leeftijd vergaard. Maar hoe zit het met de kennis over waar deze vaardigheden toe kunnen leiden? Wie mag ze dat aanleren? Juist: de leerkracht! Hoe ‘smart’ is dat?!!
Vorig jaar waren het nog vier kinderen van mijn groep 5 die een smartwatch hadden. Natuurlijk voor het klokkijken. Bij drie van de vier kinderen was de appfunctie geblokkeerd onder schooltijd. Of op ‘stiltemodus’ gezet. Geen idee hoe dat allemaal heet. Ik heb geen smartwatch want die valt niet onder de door school verstrekte leermiddelen.
Toen kwam een trotse vierde leerling met zijn nieuwe smartwatch naar school. Een half uur voor de pauze hoorde ik wat trillen. Waarvandaan? Geen idee! Na tien minuten kwam er weer een trillend geluid en vijf minuten later nog een keer. De leerling had inmiddels ontdekt dat hij meerdere berichten had binnengekregen op zijn horloge.
Deze leerling is ernstig dyslectisch. Hij kwam bijna huilend voor me staan en zei dat hij gek werd van zijn horloge. Hij vroeg of ik de berichtjes voor wilde lezen. Het bleken berichten van zijn ouders te zijn. Die vroegen of het gezellig was in de klas, of hij al een speelafspraak had en hoe het werken was gegaan. Hoe ‘smart’ is dat?!
Ik vroeg de leerling of hij het fijner zou vinden wanneer ik het horloge zou bewaren tot na schooltijd. Opgelucht keek hij me aan en gaf mij zijn horloge. Ik zette het uit.
Hoe ‘smart’ is dat?!
Vanochtend zag ik de achtste smartwatch mijn groep 5 inkomen en besloot er een gespreksonderwerp van te maken. Een inventarisatie leerde mij dat de smartwatch gebruikt wordt voor klokkijken, wel of geen BSO, ophaal tijden, speelafspraken en ‘dan weten mijn ouders altijd waar ik ben’. Hoe ‘smart’ is dat?!
Na de kring wilde ik starten met een dictee. Iedereen zat klaar met het schrift en een potlood. Ik heb graag de datum erbij, dus wees ik op het digibord. Een leerling met een smartwatch riep enthousiast dat hij de datum ook van zijn horloge kon aflezen. Hij swipete over zijn scherm en ….. schrok. Hij had per ongeluk de SOS-knop ingedrukt. Onwetend op dat vlak, vroeg ik hem of hij per ongeluk 112 had gebeld. Hij stelde me gerust; hij had alleen vader een SOS-bericht gestuurd. Toch wilde hij me laten zien dat hij de datum kon aflezen van zijn horloge. Weer drukte hij per ongeluk op de SOS-knop. Paniek! Nog geen tien seconden later ging de smartwatch over en had hij zijn vader aan de lijn. Hoe ‘smart’ is dat?!
Nu gaat het in groep 5 nog over “onschuldige zaken”. Ik leerde echter ook dat je met een smartwatch beeld en geluid kunt opnemen. Moet ik vanaf nu op mijn hoede zijn dat ik gefilmd kan worden of dat mijn stem opgenomen kan worden? Moet ik rekening houden met hoe alles wat ik zeg, geïnterpreteerd kan worden? Ik heb niets te verbergen. Als ouders willen komen kijken, dan zijn ze van harte welkom. Ze krijgen dan het hele plaatje te zien in plaats van een toevallig opgenomen fragment.
In de huidige digitale wereld, hoort digitaal vaardig worden erbij. Vaardigheden die aangeleerd en geoefend kunnen worden. Maar, hoe zit het met de ethische vragen? Mag ik opgenomen of gefilmd worden tijdens de les en mag dat gedeeld worden zonder mijn instemming? Hoe gezond is het dat ouders altijd precies weten waar hun kind uithangt?
Mijn taak is kinderen voorbereiden op hun plaats in de samenleving. Hoe kan ik dat doen wanneer ik me constant moet afvragen of ik wel kan verantwoorden wat ik wanneer, hoe en waarom precies zeg? Hoe ‘smart’ is dat?!
Moeten we het daar misschien eens ‘smart’ over hebben met elkaar?
Gastcolumnist Kris Heijne
Kris is leerkracht groep 5 op K.C. Kasteelhoeve in Zwolle, en is sinds 1992 werkzaam in het basisonderwijs, zowel speciaal als regulier.
Kris verbaast zich regelmatig over waar de kinderen van nu aan worden blootgesteld in het kader van ‘de vooruitgang’ en vraagt zich af: “Mogen kinderen nog onbezorgd genieten van hun kindertijd?”
