Positieve psychologie helpt je om gelukkiger te worden en vooral te blijven. Iets dat in het onderwijs ook hard nodig is, vindt oud-leerkracht en ondersteuner passend onderwijs René van der Weel. Hij leerde hoe je deze positieve stroming binnen de psychologie in kunt zetten in het onderwijs: positive education.
Veerkracht
Heb jij weleens, na een vervelend oudergesprek, een knoop in je maag gehad, die maar niet wegging? Of bepaalde een kritische opmerking van een collega je stemming voor de rest van de dag? Dan is het heel handig om je eens in positieve psychologie te verdiepen.
Positieve psychologie werd in 1998 geïntroduceerd door de Amerikaanse psychologen Martin Seligman en Mihaly Csiksentmihalyi. Het is een wetenschappelijke stroming binnen de psychologie waarbij de nadruk ligt op mogelijkheden en het (preventief) versterken van iemands veerkracht. Het wijkt daarmee af van de traditionele psychologie, die gericht is op het óplossen van psychische problemen. De principes van positieve psychologie kun je ook toepassen op het onderwijs. Dit heet ‘positive education’ of positieve educatie: het aanleren van praktische en emotionele skills om je veerkracht en welzijn te verbeteren.
Aandacht voor positieve educatie hard nodig
In de 20 jaar dat René van der Weel als leerkracht werkte, lag zijn focus altijd al op het gedrag en welbevinden van de leerlingen. Maar dat was meer uit persoonlijke interesse en niet omdat het een vast onderdeel van het lesprogramma was. ‘Toen ik de pabo deed, was er amper aandacht voor sociaal-emotionele ontwikkeling en nog steeds merk ik bij startende leerkrachten dat kennis over welzijn en veerkracht er niet standaard is.’ Toen hij hoorde over positieve educatie bij een lezing van Rinka van Zundert, voelde hij de noodzaak om er iets mee te doen. ‘Dit heeft het onderwijs nodig’, dacht ik. ‘Onderwijs in het algemeen kan ervoor zorgen dat je meegaat in een ratrace. Hoe kun je dan zelf invloed uitoefenen op je welzijn en meer vanuit regie handelen? Je hebt er heel veel aan als je dit leert als leerkracht’, aldus Van der Weel. Hij volgde zelf een traject bij Van Zundert en werkte daarna als trainer om zijn kennis over positieve educatie over te dragen op collega’s.
Model van welbevinden
Rinka van Zundert ontwikkelde voor de Radboud Universiteit in Nijmegen een mastervariant in positieve psychologie en daarnaast een integrale aanpak voor scholen om het welzijn en de veerkracht van leerlingen en leerkrachten te verbeteren. Zij gaat bij deze aanpak uit van een holistisch model van welbevinden, gebaseerd op wetenschappelijke literatuur. Het model laat zien welke vaardigheden en eigenschappen je bij leerlingen en leerkrachten moet versterken, zodat zij zich blij en tevreden kunnen voelen. Daarbij geldt dat er eerst wordt ingezet op de onderwijsprofessionals, want alleen als zij gelukkig zijn kunnen zij dit duurzaam overdragen aan de kinderen.
Het begint bij je gedachten, gevoelens en gedrag, die in directe verbinding met elkaar staan. Hoe kun je hiermee omgaan zodat deze in dienst staan van je welbevinden? Dit leer je door je bewust te worden van je denken en doen, en van je lichaam. Maar ook door basiskennis te hebben over hoe we als mens fysiek en psychisch in elkaar zitten. Door dit bewustzijn en begrip creëer je keuzevrijheid en kun je bewust actie ondernemen om je welzijn te vergroten. Hiervoor zijn weer vaardigheden, eigenschappen en strategieën die je kunt leren. In een artikel voor Tijdschrift Positieve Psychologie legt Rinka dit uitgebreider uit.
Afbeelding: Holistisch model van welbevinden (Van Zundert, 2017)
Positieve psychologie op school
Van der Weel merkte in zijn trainingen dat leerkrachten soms bang zijn dat positieve psychologie te zweverig is, maar dat ze wel de noodzaak zien van de handvatten die het biedt. ‘Kinderen ervaren steeds meer stress en dat blokkeert je leervermogen. Kunnen omgaan met tegenslag en emoties zijn eigenlijk hele basale, praktische soft skills die ervoor zorgen dat je met een open blik kunt leren.’
Werk je al met behulp van positieve psychologie in je klas? Deel je ervaringen met ons via onderstaand reactieformulier.
Oefening Kwaliteitenmuur
Wil je alvast een begin maken met positieve psychologie in de klas? Doe dan deze praktische oefening van René in de klas.
