Hoe motiveer je vandaag de dag kinderen op de basisschool? Steeds vaker zie ik dat scholen ervoor kiezen voor thematisch werken. Het hele klaslokaal en soms zelfs de hele school staat dan in het teken van één thema. Hartstikke leuk en interessant, maar toch zitten er wat addertjes onder het gras.
Laatst sprak ik met een moeder over de basisschool van haar zoon. Ze zei: ‘Daar werken ze alleen nog maar in thema’s. Zo leuk!’ Haar zoon mocht binnen zo’n thema ook eigen keuzes maken. Bij het thema over Egypte had hij enthousiast gewerkt aan een presentatie over ijsmummie Ötzi uit de Alpen. ‘Het ís een mummie, maar dat heeft toch niks te maken met Egypte?’, zei ze vertwijfeld…
Dergelijke thema’s kennen we allemaal wel: water, feesten of duurzaamheid. Enthousiaste leerkrachten hebben weken gewerkt aan de voorbereiding. Filmpjes op internet, excursies in de buurt, maar ook gastsprekers die écht inhoud aan zo’n thema geven en zorgen dat kinderen gemotiveerd aan de slag gaan met een eigen onderzoeksvraag. Fantastisch zou je zeggen, want motivatie zorgt voor betrokkenheid en dat is weer een voorwaarde om te leren. Maar toch zitten er wat addertjes onder het gras.
Het Ötzi-effect van vakintegratie
Het gaat fout als betrokkenheid het doel wordt: als je alles doet om kinderen betrokken en gemotiveerd te houden. Want uiteindelijk gaat het erom wat ze leren en hoe. Als je kinderen zelf laat kiezen met welke onderzoeksvraag ze aan de slag gaan, kan het zomaar zijn dat het kind alleen leert wat het leuk vindt en zijn blik op de wereld niet verbreedt. Of dat het de verkeerde verbanden legt. Dat laatste zagen we in het voorbeeld aan het begin van dit artikel gebeuren: de ijsmummie op de grens van Oostenrijk en Italië heeft een heel andere ontstaansgeschiedenis dan de mummies van de Egyptische farao’s. Ik noem dat het Ötzi-effect van vakintegratie.
Concept en context
Een ander risico van vakintegratie is dat nieuwe kennisconcepten niet volledig worden aangeboden of binnen de verkeerde context. Dan belandt de kennis in het verkeerde ‘laatje’ in de hersenen van het kind en kan het moeilijker worden ‘teruggevonden’. Dat is bijvoorbeeld het geval als je het woestijnklimaat geïsoleerd aanbiedt binnen een thema over Egypte. Het woestijnklimaat krijgt pas betekenis als je het eerst in combinatie met de andere klimaten behandelt en bespreekt welke criteria een klimaat bepalen. Vaak wordt juist daarvoor in een geïntegreerd thema te weinig tijd genomen.
Kiezen voor resultaat
Kinderen zitten in de eerste plaats op school om zich te voorbereiden op hun toekomst. Ze moeten een goed beeld ontwikkelen van de maatschappij waarin ze terecht komen. Dat betekent niet dat integreren niet kan, maar het is belangrijk je bewust te zijn van de risico’s. Het helpt om:
- Goed na te denken over de doelen die je nastreeft met een overkoepelend thema. Dat maakt het makkelijker om keuzes te maken in de onderwerpen die je behandelt, maar ook om ervoor te zorgen dat de projecten die kinderen uitwerken niet alle kanten op schieten.
- Alleen die overkoepelende thema’s te kiezen waarin je nieuwe concepten goed en volledig kunt aanbieden. Maak de verbanden met andere concepten en het overkoepelende thema expliciet. Biedt andere onderwerpen aan binnen de context van een vak.
Als je vakgericht werkt, zijn er overigens ook genoeg mogelijkheden om de lessen boeiend te maken:
- Ga uit van wat er leeft in je klas en durf af te wijken van de volgorde in de methode. En gebruik onderwerpen uit het nieuws. Niet alleen nationaal en internationaal, maar ook regionaal of lokaal zijn er vaak activiteiten of evenementen waar je met zaakvakthema’s bij aan kunt sluiten.
- Nodig iemand uit die een thema kan inleiden. Ouders of mensen uit de buurt vertellen graag wat ze weten. Zorg wel dat je duidelijk maakt, welke doelen jij hebt met zo’n presentatie aan de kinderen.
Dit artikel is geschreven door Hans van Elderen, uitgever o.a. de nieuwe zaakvakmethode Naut Meander Brandaan van Malmberg. Hiermee kunnen basisscholen vakken integreren als het logisch en zinvol is. Twee leerlijnen per vak, één voor kennis en één voor 21e-eeuwse vaardigheden zijn de basis voor 60 betekenisvolle thema’s die in een zelf gekozen volgorde kunnen worden aangeboden
Hoe voorkom jij het Ötzi-effect op jouw school? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
