Stel: je laat je leerlingen ballen gooien naar een doel op 1 meter afstand. De komende 12 weken laat je de helft van de leerlingen telkens oefenen op deze 1 meter afstand. De andere groep laat je steeds wisselen tussen een doel op 0,5 en op 1,5 meter. Daarna doe je een test: alle leerlingen gooien nu naar het doel op 1 meter afstand. Welke groep doet dit het beste, denk je?
De kans is groot dat de leerlingen die op de 0,5 en 1,5 meter afstanden hebben geoefend, beduidend beter presteren dan de leerlingen die voortdurend op de 1 meter hebben geoefend. Verrassend? Eigenlijk niet. Het antwoord vinden we in het concept ‘Productive Struggle’. Door de toegenomen moeilijkheidsgraad leert het brein beter.
Van olifantenpaadje tot supersnelweg
Vergelijk het met een olifantenpaadje door een grasveld. Als je steeds over een bepaald stukje gras loopt, ontstaat er na verloop van tijd een pad tussen het begin- en het eindpunt. In het begin is het pad nog moeilijk begaanbaar: er groeit nog onkruid, er liggen losse stenen waar je over struikelt, en na een regenbui zak je weg in de modder. Maar hoe vaker je het pad bewandelt, hoe steviger en hoe breder het pad wordt.
Zo werkt dat ook in de hersenen. De begin- en eindpunten zijn in dit geval neuronen. Als ervaringen neuronen met elkaar verbinden door middel van een axon (de uitloper van een zenuwcel die elektrische pulsen doorgeeft), leert het brein. In het begin moeten signalen moeite doen om over het axon te reizen. Maar door oefening en het corrigeren van fouten zullen de hersenen het axon steeds verder verbeteren: het hobbelige olifantenpaadje wordt een supervlakke snelweg waarover de signalen razendsnel verstuurd worden.
Met deze 4 strategieën stimuleer je de aanmaak van myeline
Het goedje waarmee de hersensnelweg wordt geplaveid heet myeline. Een axon met een goede myelinestructuur zorgt voor een 100x snellere verwerking van het signaal dan een slechte myelinestructuur.
Telkens als een leerling iets nieuws leert, wordt myeline geproduceerd. Onderstaande 4 strategieën op basis van ‘Productive Struggle’ helpen het brein om myeline aan te maken, zodat het leerproces geoptimaliseerd wordt.
1. Haal de informatie regelmatig naar boven (Retrieval)
Hersenen willen zo efficiënt mogelijk leren. Kennis die overbodig lijkt, wordt opgeslagen in een donker hoekje waar het brein er geen last van heeft. Maar dat betekent ook dat je deze informatie snel vergeet. Je moet deze informatie dus actief gaan ophalen. Dit doe je bij je leerlingen door vraag-antwoordproblemen aan te bieden of door ze vaardigheden te laten oefenen voordat je de stof herhaalt in de les. Het is nuttiger om open vragen te stellen dan een meerkeuzetoets te geven. Open vragen dwingen de hersenen namelijk om actief het geleerde op te diepen in plaats van alleen het goede antwoord te herkennen.
2. Bied afwisseling (Interleaving)
Waarom deden de leerlingen die meerdere afstanden hadden geoefend het ook alweer beter dan de leerlingen die steeds dezelfde oefening deden? Hoewel het in eerste instantie lijkt alsof het door elkaar halen van verschillende oefeningen contraproductief is, zorgt het juist voor een significante verbetering van de langetermijnprestaties. Het mixen van verschillende oefeningen zorgt voor ‘Productive Struggle’. En juist daardoor worden de hersenen aangezet om het schijnbaar ruwe pad te effenen met meer myeline.
Het is dus belangrijk dat je de leerlingen gunt om fouten te maken. Stel ze daarom vragen uit stof die je al een tijd terug hebt behandeld. Elke dag laat je eerdere onderwerpen nog even de revue passeren. Laat de hersenen van je leerlingen maar kraken. Waarschijnlijk maken ze meer fouten, maar dat is juist goed: het zorgt voor een betere bouw van de snelwegen in hun hersenen.
3. Verdeel de lessen over de tijd (Spacing)
Zorg voor voldoende adempauze en verdeel de oefeningen goed over de tijd. Het brein kan slechts een bepaalde hoeveelheid informatie per keer verwerken. Het is dus slimmer om vaker korte sessies aan te bieden dan af en toe langere. Het bespaart je ook nog eens tijd: studies wijzen uit dat leerlingen die vaker korte leersessies houden beter presteren dan leerlingen die langere tijd achter elkaar leren. Zelfs als de eerste groep in totaal minder tijd besteedt aan het leren. Zoek daarom naar een goed ritme waarin je een paar keer per week belangrijke onderwerpen kort aanstipt.
4. Mindfulness
Volgens onderzoek stimuleren mindfulness-oefeningen de aanmaak van myeline. Tijdens ontspannen buikademen werken de hersens van je leerlingen keihard aan de bouw van hun hersen-snelwegen. Er bestaan verschillende apps die korte mindfulness-oefeningen aanbieden.
Wat hebben we nu geleerd?
Leren is een proces dat in het beste geval enige moeite kost. Slimme hersens zijn efficiënte hersens. Leren door herhaald oefenen en fouten maken met de juiste feedback stimuleren de aanmaak van myeline. En dat zorgt voor stevigere en snellere verbindingen in de hersens waardoor het brein efficiënter functioneert.
Gebruik jij ‘Productive Struggle’ in je lessen? Laat het weten in het reactieformulier.
