Leerlingen brengen veel tijd door op sociale media. Instagram en YouTube zijn twee van de populairste platforms onder jongeren. Dit zijn ook kanalen waarop influencers aanwezig zijn. Op welke manier beïnvloeden zij jongeren? En hoe kun je leerlingen helpen kritisch om te gaan met deze vorm van beïnvloeding?
In 2019 hadden bijna alle jongeren (99,7%) tussen de 12 en 25 jaar toegang tot internet. Uit onderzoek blijkt dat zij het internet vooral gebruiken voor communicatie via sociale media. Meisjes maken meer gebruik van sociale media dan jongens: 91% van de meisjes is actief op Facebook en Instagram tegenover 83% van de jongens. Uit een groot, langlopend onderzoek van de universiteit van Oxford blijkt dat sociale media over het algemeen een positief effect hebben op het zelfvertrouwen van jongeren.
Self-monitoring en beautification
Toch kunnen sociale media ook een negatief effect hebben. Vooral in het geval van self-monitoring: hoe hoger de self-monitoring, hoe meer je beïnvloed wordt. Uit onderzoek van studenten van de Hogeschool Rotterdam blijkt dat vooral meisjes tussen de 10 en 14 jaar een hoge self-monitoring hebben: zij nemen veel berichten voor waar aan. Door gebruik van Photoshop en filters op Instagram zien mensen er op foto’s op hun mooist uit. Bij jongeren geeft deze ‘beautification’ een vertekend beeld. Omdat zij niet kunnen voldoen aan deze onrealistische maatstaven, ontstaat vaak een lager zelfbeeld.
Influencers
Je kunt influencers vergelijken met de popidolen van vroeger: jongeren kijken tegen hen op en ze willen de producten gebruiken die influencers aanprijzen. Handig voor merken die graag meer bekendheid willen. Zij benaderen influencers om betaalde samenwerkingen aan te gaan. Influencers doen dat door een product te reviewen of duidelijk in beeld te brengen. Of ze bedenken een verhaal of format om de betaalde samenwerking te verwerken in een video.
Regels voor influencers
Influencers moeten zich wel aan bepaalde regels houden. In de Reclamecode staat dat zij in hun online-uitingen duidelijk moeten vermelden of er sprake is van een betaalde samenwerking of gesponsord bericht. Ook mogen ze kinderen van 12 jaar en jonger niet rechtstreeks stimuleren door reclame te maken voor producten of diensten op sociale media.
Best practice: influencers en corona
Voor jongeren zijn influencers een belangrijke bron van informatie. Dus kun je ze ook op een positieve manier inzetten, moet minister-president Rutte gedacht hebben. Het kabinet wilde in april meer jongeren bereiken met hun coronacampagne en vroeg daarom verschillende influencers (betaald) om hulp. Met hun grote bereik moedigden zij hun volgers aan om thuis te blijven tijdens de coronacrisis. Een ander voorbeeld is de recente coronacampagne van Famke Louise (1 miljoen volgers op Instagram) en Diederik Gommers (in twee weken tijd 326.000 volgers op Instagram): zij nemen een serie op waarin influencers en jongeren de kans krijgen om kritische vragen te stellen aan experts.
Maak je leerlingen ‘reclamewijs’
In september 2020 is de Mediawet aangepast om onder andere jongeren te beschermen tegen beïnvloeding vanuit de media. Toch is het handig om de leerlingen in je klas wat extra reclamewijsheid mee te geven en ze zo mediawijzer te maken. Voor leerlingen in het po kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van Reclame Masters en Media Makkers. Voor het vo is er het educatieve pakket. De TMI.academy biedt creatieve workshops aan waarin vo-leerlingen aan de slag gaan met thema’s als sociale media en reclamewijsheid.
Meer lezen over influencers?
Op OvM verschenen eerder deze twee artikelen: Influencers als taboedoorbrekers en Laat je inspireren door je leerlingen. Lees ook het OvM-artikel over mediawijsheid.
Op welke manier besteed jij in de klas aandacht aan reclamewijsheid? Hoe reageren jouw leerlingen op influencers? Deel je ervaringen en tips met ons via onderstaand reactieformulier.
